Czym jest Sufizm jako Tasawwuf

Czym jest Sufizm znany jako Tasawwuf? 

Sufizm, tasawwuf, jest tęsknotą za mistycyzmem, za mistycznym doświadczeniem Boga – pragnieniem doświadczenia czegoś, co wychodzi poza materialny świat, poznaniem i powrotem do duchowej Esencji (Zat, Dhat, Sain) lub Prawdy (Haqq, Emet, Satyam). To cechy istotne, które są wrodzone każdemu człowiekowi, niezależnie od religii jaką osoba wyznaje. Ludzie przepojeni są tą tęsknotą ku wyższemu, ku niebiosm i Bogu, w różnym stopniu, w skali zaczynającej się od zera (dna). Niektórzy są obdarzeni tęsknieniem za Najwyższą Istotą nieco bardziej, inni nieco mniej. Jedni mają szansę rozwinąć tęsknotę za Bogiem, Absolutem, i przełożyć na życie codzienne, inni zaś nie. Niemniej jednak ta tęsknota, Iszq, istnieje w każdym z nas, w każdym z ludzi, chociaż u niektórych jest zgaszona, stłumiona. Sufizm (tasawwuf) to nic innego jak naturalna odpowiedź na te odwieczne ludzkie tęskne pragnienie, Iszq. 

Mistrz Sufi Nizamuddin Awaliya

Jeśli zdefiniujemy sufizm, tasawwuf, jako mistycyzm lub drogę mistyka, wówczas jego przekaz jest skierowany do wszystkich ludzi, nie zaś wyłącznie do zwolenników jakiejś jednej religii. Każda wiara religijna ma swój sufizm, swoją mistykę. W każdym narodzie i społeczności byli sufi, choć mogli oni przyjąć inne nazwy i praktyki, co ogólnie nazywamy mistyką, duchowością lub mistycyzmem. Człowiek składa się nie tylko z ciała fizycznego, obejmuje również inne aspekty, w tym powszechnie zwany „Ja” lub „Jaźnią” (opisaną w sufizmie jako nafs, ego, dusza zwierzęca). Doświadczenie mistyczne aktywuje tę Jaźń, istnienie wewnętrzne. Podobnie jak strumień elektryczności przepływa ono przez człowieka, wydobywając z niego niewyczerpany potencjał. Człowiek zaczyna czuć, że jego lub jej „Ja” zaczyna odzwierciedlać inne „Ja” –„Ja” Najwyższej Istoty, Wyższe Ja, Wyższą Jaźń. Człowiek staje się świadom Boga działającego poprzez stworzenie, ale oczywiście najpierw zwierzęca natura musi się przeistoczyć, i stać w pełni ludzką, co oznacza oczyszczenie z wielu zwierzęcych atawizmów, zachowań (behawiorów) i cech odzwierzęcych. Często osioł w szkołach sufi symbolizuje nieco upartą i związaną ze światem zwierząt niższą naturę w człowieku, a podobieństwa w naukach sufich są czasem nawet przytłaczające. 

Wielu ludzi osiąga ten poziom świadomości za życia, który jest nie tylko całkowicie ludzki, ale też sięga wyżej, ponad ludzką istotę, ku niebiosom, ku Bogu, ku Najwyższej Istocie. Jakieś spotkanie, wydarzenie czy zdanie sobie z czegoś sprawy może otworzyć człowieka na rzeczywistość większą niż oni sami, na rzeczywistość duchową. Dla większości ludzi taki poziom przebudzenia jest wystarczający, ale inni potrzebują czegoś więcej: kontaktu z Bogiem, pragną ujrzeć Boskość, doświadczyć Prawdy. Bycie częścią czegoś już im nie starcza: pragną połączyć się (unicestwić) w Całości, w Wieczności, czasem pragną Nieśmiertelności lub chcą być reprezentantami Boga na Ziemi. Chcą, aby ich wiara wypływała spontanicznie i stale jak woda tryskająca z fontanny. Tęsknią do osobistej realizacji, do urzeczywistnienia, chcą aby Bóg, Absolut, był tak blisko nich jak ich tętnica szyjna.

Jak można tę tęsknotę za Bogiem spełnić? Bóg, Absolut, Bóg Najwyższy, jest Istotą Wzniosłą, ludzkość zaś jest świadomością generalnie niską i bliską świata zwierzęcego (zainteresowanie tylko jedzeniem, piciem, spaniem, kopulowaniem i odpoczywaniem. Człowiek może korzystać ze zmysłów: słuchu, dotyku, wzroku, smaku i zapachu, wszystkich rzeczy materialnych, ale Najwyższa Istota nie może być w ten sposób poznawalna, gdyż jest pozazmysłowa. Jak może cząstka światła dotykać słońca z którego pochodzi? Jak część czegoś może stać się całością? Istota ludzka od początku swojego istnienia Próbowała rozwiązać ten dylemat, stąd powstały wzniosłe filzofie wieczyste oraz religie misteryjne, duchowość i mistyka, w tym tradycja hermetyczna wywodzona od proroków Seta i Henocha zwanego także Hermesem Trismegistosem. 

Sufizm i Bractwa Sufickie w Polsce

Sufizm jako Szkoła Duchowości, Mistyki i Gnozy w Polsce

Sufizm, inaczej tasawwuf (stawanie się sufim), powszechnie utożsamiany z duchowością, mistyką lub gnozą muzułmańską, stanowi jeden z nurtów uniwersalnej duchowości muzułmańskiej i przy okazji bliskowschodniej. Przyjmuje się często, że powstał czy ukształtował się na terenie Iraku na przełomie VII-VIII wieku, lecz proces asymilacji idei mistycznych przez ortodoksyjny islam trwał aż do XI wieku. Według doktryny ortodoksyjnej podstawę życia religijnego muzułmanina stanowią: akceptacja objawienia koranicznego i tradycji muzułmańskiej (sunna) oraz posłuszeństwo prawu muzułmańskiemu (šari‘a). Tymczasem sufizm głosił, że celem człowieka jest pogłębienie wiary przez intuicyjne poznanie Allah Boga i osiągnięcie relacji osobistych z Bogiem dzięki miłości duchowej i poddaniu woli Bożej. W historii relacji między islamską ortodoksją a sufizmem – momentem istotnym była męczeńska śmierć posądzonego o herezję Al-Hallağa (zm. 922), a następnie refleksja teologiczna Al-Gazali’ego (zm. 1111), który ostatecznie doprowadził do doktrynalnego pojednania sufizmu i ortodoksji. Od XII wieku sufizm funkcjonuje w strukturach bractw mistycznych, bractw drogi, sufi tariqah. 

Sufizm - Harmonia Mistyki i Gnozy w Indiach

Sufizm (as-sufiyya), stanowi powszechnie nurt duchowości o charakterze mistycznym, gnostycznym i kabalistycznym, utożsamiany z dobrą mistyką muzułmańską i bliskowschodnią o aramejskim pochodzeniu, który ukonstytuował się u początków islamu (VII-VIII wiek) w obszarze pogranicza wpływów arabskich i perskich. Jego zasadniczym celem było pogłębienie wiary religijnej do wymiarów misterium i odkrycie głębszego sensu praktyk religijnych, a tym samym osiągnięcie intuicyjnego poznania Allah, Boga, i zjednoczenia z Nim (Hu, Huwa) poprzez ekstazę i miłość oraz oddanie. W ten sposób sufizm wzbogaca doktrynę dogmatyczno-jurydyczną islamu o elementy intuicji, miłości i ekstazy oraz poznania Allah Boga. Jednak proces asymilacji i rozpowszechniania idei sufizmu przez doktrynę ortodoksyjną trwał kilka stuleci (do XI wieku). Początkowo bowiem wielu zwolenników i znawców prawa uznawało owe idee za obce myśli dla duchowości muzułmańskiej Ludzi z Groty, towarzyszy Świętego Proroka Muhamamda. Dotyczyło to szczególnie określenia religijnych relacji między Allah Bogiem a człowiekiem. Według ortodoksji podstawą życia religijnego jest akceptacja objawienia koranicznego i tradycji (sunna) oraz posłuszeństwo wobec prawa (šarī‘at, szari'at), ale to oczywiście jest zaledwie podstawa islamu. Wierność zasadom religijnym odnowionej religii Abrahama (Millat Ibrahim) jest zarówno konieczną, jak i wystarczającą podstawą dla całego życia duchowego człowieka i jego odniesienia do Allah Boga. Tym bardziej, że doktrynalna idea absolutnej transcendencji Boga w islamie uniemożliwia człowiekowi zbyt daleko idące zbliżenie się do Niego. Tymczasem celem sufizmu, tasawwuf, było i jest pogłębienie wiary przez intuicyjne oraz wglądowe poznanie Boga i nawiązanie z Nim osobistych relacji polegających na miłości duchowej, oczyszczeniu ego (nafs) i oddaniu. Idea miłości Boga i duchowego oddania Bogu od początku stała się centralną ideą sufizmu, który podkreślał, że w dążeniu do nawiązania osobistych więzi z Allah Bogiem człowiek może porzucić utarte ścieżki i odejść od dosłowności zasad religijnych. 

Interpretacje doświadczenia mistycznego dokonywane przez wielkich mistyków, szczególnie w odniesieniu do stanu zjednoczenia z Bogiem (unio mystica), budziły czasami reakcję i sprzeciw ortodoksyjnego islamu. Ponadto, droga suficka (Sufi Tariqah) wymaga obecności uczniów, ich inicjacji i długiej nauki u , szajcha lub murszida. To rodziło wyjątkową relację między mistrzem a uczniami, która dość szybko przerodziła się w szczególny szacunek, lojalność, a nawet cześć wobec mistrza przewodnika duchowej drogi niebios i doprowadziła do powstania łagodnego kultu świętych, wobec którego ortodoksyjna doktryna islamu wyrażała i ciągle czasem wyraża swoją dezaprobatę, wedle sufich zwykle błędną i śmieszną. Rodziło to napięcia między niekumatą w dziedzinach mistycznych ortodoksją, a mistyką muzułmańską wywodzoną od Świętego Proroka i Jego towarzyszy, Ludzi z Groty. Pomimo częściowego braku akceptacji ze strony ortodoksji muzułmańskiej idee sufickie dynamicznie rozwijały się i zyskiwały coraz większą popularność wśród wiernych, szczególnie w okresach wzrostu zainteresowania mistyczną i misteryją głębią religii we wszystkich religiach, jakie ludzkość nawiedzają falami, okresowo, w całej historii, co Sufi określają mianem nawiedzenia duchowego przez Allah Boga. Przyczyn tej popularności należy upatrywać w specyfice doświadczenia mistycznego i gnostycznego, które uzupełniało dość surowy system teologiczny islamu o elementy bliskie człowiekowi i możliwościom jego rozwoju. W miejsce abstrakcyjnego i bezosobowego nauczania ortodoksyjnego doświadczenie to proponowało bardziej osobistą i emocjonalną postawę religijną oraz bezpośredni kontakt z Allah Bogiem, w tym w formie podróży mistycznej przez kolejne sfery niebios, któryto kontakt  w klasycznym islamie wydaje się bardzo oddalony od świata przez swoją transcendencję. Popularność sufizmu czy tasawwuf stawała się na tyle powszechna, że stwarzała groźbę nieprzewidywalnych niepokojów społecznych, co niepokoiło władców. Sprzyjała temu rosnąca wśród muzułmanów niechęć wobec politycznej władzy doczesnej, awersja do złych polityków.