Historia sufizmu i zakonu sufi w Polsce

Sufizm i szkoły sufich w Europie i USA

Historia sufizmu na Zachodzie, w Europie i w USA zaczęła się z początkiem XX wieku, a tutaj wspominamy także o tych tradycjach, które dotarły także do Polski. Jednym z pierwszych odnotowanych przypadków osoby inicjowanej do jakiegokolwiek Zakonu Sufi jest Rosjanka Isabelle Eberhardt. W 1900 roku Isabelle Eberhardt, niezwykła Rosjanka, lepiej znana jako pionierska badaczka, została inicjowana do Zakonu Qadiri w Tunezji w wieku 23 lat, jednakże była to wyjątkowa inicjacja, nie związana z żadną suficką społecznością i musimy uznać ją za wyjątek, uczyniony przez Szejka Qadiri, który był pod wrażeniem Pani Isabelle Eberhardt i chciał jej okazać swoją życzliwość. W każdym razie, nic dalszego nie wynikło z jej inicjacji, gdyż zmarła cztery lata później tonąc w błyskawicznej powodzi. Sufi czasem udzielają nawet wyższych wtajemniczeń osobom, co do których przeczuwają ich bliską śmierć lub ciężkie życiowe przejścia. 

Początki sufizmu linii Akbariyya na Zachodzie miały miejsce w Północnej Afryce, a krótko potem w Egipcie dzięki Ivan Agueli, szwedzkiemu malarzowi mieszkającego w Paryżu. Ivan Agueli był zainteresowany duchowością i ezoteryką – był on członkiem Paris Theosophical Society – a szczególnie tą formą, która utrzymuje, że wszystkie religie są aspektami jednej prawdy. Spotkał się z sufizmem i został inicjowany jako Uczeń Duchowy – Murid w czasie swej pierwszej podróży do Egiptu, w 1897, o czym zaświadcza Nutrizio. 

W 1907, podczas jego drugiej podróży do Egiptu, został inicjowany jako nauczyciel duchowy przez sufickiego szejka: ‘Abd al-Rahman ‘Illyash al-Kabir, który był nie tylko głową mniej znanej linii Zakonu Shadhili, lub bardziej Arabiyya-Shadhiliyya, ale co ważniejsze, był zainteresowany czymś, co można by nazwać islamskim uniwersalizmem. Wywodził on te nauki od osoby Sufi Ibn ‘Arabiego (XII w.) oraz był on również członkiem Wewnętrznego Zakonu Sufi zwanego Akbariyya (nazwanego tak raz po Ibn ‘Arabim, do którego często odnoszono się imieniem ‘Akbar‘, Największy, a dwa po Cesarzu Akbarze, mogolskim Imperatorze Indii, wielkim religijnym uniwersaliście). Aktualnie ezoteryczne filie Akbariyya (Alawiyya, Shadhiliyya, Hamidiyya) żyją własnym życiem także w Paryżu jak i w Szwajcarii, Danii, Szwecji czy Hiszpanii, a i oczywiście w Polsce. Działają jednak jako ezoteryczne, małe ukryte grupki Uczniów o niewielkiej aktywności i praktycznie niejawnie!

Pir-o-Murshid Hazrat Syed Abu Hashim Madani – Chishtiyyah

Powszechnie uważa się, że Zachodni Zakon Sufi szkoły Nizammunidiyya założony przez Hazrat Inayat Khan (ucznia Hazrat Hashim Madani) na Zachodzie w 1910 roku był pierwszą organizacją suficką, jednak nie jest to do końca prawdziwe, gdyż od 1907 roku działał w Europie Suficki Zakon Shadhili z Północnej Afryki, który jednak był bardziej sekretny i tajemniczy oraz tradycyjnie przyjmował tylko mężczyzn, co nie sprzyjało popularności i nagłośnieniu jakie uzyskał bardziej liberalny Zakon Nizammunidiyya przyjmujący także kobiety. 

W 1907 roku podczas drugiej podróży do Egiptu Ivan Agueli, szwedzki malarz mieszkający w Paryżu, został inicjowany przez sufickiego szejka ‘Abd al-Rahman ‘Illyash al-Kabir, który był nie tylko głową jednej z linii Zakonu Shadhili lub bardziej Arabiyya-Shadhiliyya, ale co ważniejsze, był zainteresowany czymś, co można by nazwać islamskim uniwersalizmem. Wywodził on nauki sufickie od osoby Ibn ‘Arabiego oraz również był członkiem zakonu zwanego Akbariyya – nazwanego tak po Ibn ‘Arabim, do którego często odnoszono się imieniem ‘Akbar’ czyli Największy, Wielki. W każdym wypadku, ‘Abd al-Rahman wyznaczył Agueliego, którego sufickie imię było ‘Abd al-Hadi’, jako Moqaddem – to jest kimś, kto posiada upoważnienie do inicjowania innych w sufizm tej tradycji. Sekretny i tajemniczy Zakon Shadhili z Północnej Afryki, zaistniał na Zachodzie około 1907 roku, ale nie został szerzej poznany aż do lat 30-tych XX wieku, kiedy dopiero zrobiło się o nim głośno.

Założyciel Zachodniego Zakonu Sufi linii Nizammunidiyya, Hazrat Inayat Khan (HIK), przybył z Indii do USA w 1910 roku i rozpoczął budować uniwersalną ideę Orędzia Sufich. Urodził się 5 lipca 1882 roku w Baroda w Indiach, w muzułmańskiej rodzinie wielkich muzyków. W czasie 17 lat rozpowszechniania Orędzia na Zachodzie, w latach 1910-1927, zainspirował swą ideą wielu słuchaczy. I to stało się zalążkiem organizacji Sufickiej. 

HIK, na krótko przed swoją śmiercią inicjował swego syna, Vilayat Inayat Khan (19.06.1916 – 17.06.2004) jako swojego następcę. Współcześnie, ten suficki zakon HIK oraz jego odnogi (Ruch Suficki) uważany jest za skrajnie liberalny i nawet w niektórych aktywnościach odbiegający od autentycznych nauk sufickich, zajmując się chociażby propagowaniem pewnych tradycji z mistyki chrześcijańskiej. 

Pir-o-Murshid Hazrat Inayat Khan

Subud pojawił się w 1924 roku, kiedy to pewien indonezyjski sufi o imieniu Bapak Pak Muhammad Subuh po raz pierwszy doświadczył działania Mocy Bożej. Doświadczenie to rozpoczęło trzyletni okres intensywnego procesu zachodzącego w jego duszy. Pod koniec tego okresu okazało się, że doświadczenie to nie było przeznaczone tylko dla niego. Albowiem każdy mógł otrzymać ten dar, jeśli tylko o niego poprosił. Początkowo tylko rodzina i najbliżsi przyjaciele doświadczali kontaktu z Mocą Boga, ale wkrótce ludzie z całej Indonezji mogli doświadczać tego przeżycia. Ludzie ci, po upoważnieniu przez Bapaka, mogli przekazywać ten dar innym. Dopiero w 1956 roku Subud dotarł na Zachód i od tej pory rozprzestrzenił się prawie we wszystkich krajach świata. Bapak Pah Subuh był za swego życia Pemimpin Kedjiwaan co znaczy w językach indonezyjskich tyle, co “duchowy przewodnik”, szeikh (szajch) lub guru. 

Historia sufizmu w Polsce 

W Polsce od początku lat 80-tych XX wieku najliczniejsze są grupy sufich tradycji Chishty (Ćiśti’, Cziszti, Chishti). Zakon Sufi Chishty w Polsce posiada także najliczniejszą kadrę nauczycieli i mistrzów wykształconych przez ośrodek Khwaja Moinuddin w Ajmer. Szkoła Sufi Chishty istnieje w Polsce co najmniej od początku 1982 roku i jest pierwszą szkołą indyjskiego sufizmu tradycyjnego jaka powstała na ziemiach polskich. Jednym z głównych prekursorów i nieustannie aktywnym nauczycielem oraz mistrzem duchowym tradycji Chishtiyya w Polsce jest Pir-ul-Mulkh Ofiel Chishty, Starszy Mistrz i Przewodnik Duchowy.

Osobny rozdział to historia sufickiej szkoły zakonu Akbariyya w Polsce – rozkwit kwiatu sufizmu w Europie Środkowo-Wschodniej, które nadeszło na fali kryzysu przełomu lat 70/80 XX wieku, a rozpoczęło się na poważnie wraz z inicjowaniem w 1982 roku Sufi Ahmad, przez Pir Akbar Suachani-al-Hadźidź do filii Subudh, Din-i-Illai oraz Tariqa Akbariyya (szkoła sufi gałąź linii Chishty)! Już w 1983 roku Sufi Ahmad został wyświęcony i pobłogosławiony jako Nauczyciel Duchowy z prawem do inicjowania Uczniów w każdej filii Akbariyya!

Szkoła Sufich Akbariyya posiada swoje ośrodki m.in. w Białymstoku, Brzegu, Bydgoszczy, Częstochowie, Gdańsku, Jaworznie, Gliwicach, Katowicach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Opolu, Pile, Poznaniu, Toruniu, Stragardzie Szczecińskim, Szczecinie, Warszawie, Włocławku, Wrocławiu, Zawierciu. Zainteresowani nowicjusze mogą jednak dołączyć do sufickiej szkoły Akbariyya poprzez prowadzone w trzech-czterech miejscach w Polsce spotkania przygotowawcze dla początkujących, a dopiero jak osiągną pewną dojrzałość zostają zapoznani ze starszymi uczniami, co czasem ma miejsce dopiero po kilku latach. 

Pir-o-Murshid Hazrat Inayat Khan

Z końcem lat 70-tych XX wieku powstają w Polsce pierwsze grupki zainteresowanych sufizującym indonezyjskim Subud propagowanym przez Mistrza Bapaka Muhammada Subuha – sufiego z wyspy Jawa. Subud indonezyjski w odróżnieniu od ezoterycznego indyjsko-perskiego Subudh jest bardziej ześwieczczoną formą sufickich rytuałów duchowego oddania Bogu. 

Najsilniejsze centra indonezyjskiego Subud powstały w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim, Toruniu, Warszawie i Bydgoszczy. Założyciel Subud był muzułmańkim sufim, a swoją działalność uważał za ponadwyznaniową, jako rodzaj zapoznania z duchowością suficką dla każdego, niezależnie od jego wiary i wyznawanej religii. Formalnie za datę pojawienia się Subud w Polsce uważa się rok 1979, kiedy powstały pierwsze grupki w Szczecinie i Stargardzie Szczecińskim, a potem w Toruniu.

Subud przywędrował do Polski z Anglii za pośrednictwem brytyjskiej Polonii. W tamtym czasie do Subud dołączyło ponad 200 osób. Odbywały się regularne latihany (duchowe oddania) i były regularne wizyty osób z zagranicy wspierających swoim doświadczeniem rodzący się ruch Subud w Polsce. Dopiero w roku 1994 powołane zostało Stowarzyszenie Subud w Polsce i zarejestrowane w Sądzie Wojewódzkim w Olsztynie pod numerem 668 działające do dnia dzisiejszego. 

W chwili obecnej (na rok 2013) w Subud Polska jest zaledwie około 20 osób spotykających się na regularny latihan w miastach: Olsztyn, Warszawa, Toruń i Kraków. W tym samym czasie, od 1979 roku trwały próby sprowadzenia do Polski bogatszego i bardziej sufickiego w swych praktykach i nauczaniu Subudh z Indii, co zaowocowało w 1982 roku sprowadzeniu całej sufickiej linii przekazu Akbariyya w ramach której indyjski i perski Subudh jest najczęściej praktykowany. 

W 1989 roku Nauczyciel Pir Ahmada, Suachani-al-Hadźidź został bestialsko zgładzony w Iranie za szerzenie nieortodoksyjnych nauk sufickich, razem z grupka uczniów, a to w ramach politycznych czystek i zamieszek sterowanych przez prawicowych muzułmańskich ajatollahów. Sufi Ahmad zostaje w ten sposób spadkobiercą nauk duchowych linii Akbariyya w tej mistycznej, sekretnej gałęzi, gdyż nauczanie w Iranie praktycznie przestaje istnieć, a jest to gałąź nawiązująca do bogatej perskiej tradycji duchowej! 

Pierwsze grupki zainteresowanych i praktykujących Zakonu Sufi Akbariyya powstają w Człuchowie na Pomorzu, potem w Toruniu, Grudziądzu, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Warszawie, Olsztynie, Bydgoszczy i wielu innych miastach Polski. Sufi Ahmad otrzymał przekaz duchowej wiedzy i praktyki z ust Mistrza, przekaz, jakiego nie znajdzie ktoś, kto by przestudiował praktycznie wszystko, co tylko w dziedzinie sufickiej można znaleźć na zachodzie.

W okresie 1982-1989 Sufi Ahmad osiągnął ostatnie, dwunaste, najwyższe wtajemniczenie mistycznej ścieżki Sufi, a następnie został wprowadzony w pierwszy stopień tak zwanej Wyższej albo Wewnętrznej Ścieżki (Wyższego Zakonu Sufi) jako Buzurg (Wielki, Najwyższy). 

W 1988 roku Pir Ofiel Sufi podjął się na okres kilku lat kierowania rozwojem innej organizacji sufickiej, gdzie przez około 5 lat pełnił funkcje Przedstawiciela Krajowego, na prośbę Murszida Atuma Thomasa O’Kane oraz Pir Vilayat Inayat Khan, dając także tej organizacji sufickiej podwaliny do funkcjonowania w Polsce! Później, po roku 1993, Pir-ul-Mulkh Ofiel Chishty zajmował się intensywnie pracą z Uczniami sufickimi bardziej zaangażowanymi w starożytne i tradycyjne sufickie nauki oraz poważną praktykę na bazie linii Akbariyya al-Chishtiyya!

Do Polski, światło sufickich nauk linii Nizammunidiyya Hazrat Inayat Khan przyniósł uniwersytecki profesor, uczony i suficki Murshid (Nauczyciel) zarazem, Atum Thomas O’Kane z USA oraz nauczycielka suficka Ardwizura Zita Wagner z Berlina Zachodniego, zaproszeni do Krakowa na ekumeniczną Konferencję Pokoju w dniach 26 kwietnia – 1 maja 1988 roku. 

Za datę powstania Zakonu Sufickiego w Polsce przyjmuje się 30 kwietnia 1988 roku, kiedy to inicjacji na dziedzińcu Wawelu dostąpili pierwsi uczniowie Atuma O’Kane, w tym Sufi Ahmad z Torunia, Szekina Urszula Grzela z Wrocławia, Nuria Lidia Walenda z Olsztyna, Ewa Strzałka z Warszawy i Latif Andrzej Dobrzański z Jeleniej Góry.

W dniu 30 kwietnia 1988 Atum Thomas O’Kane inicjował na wawelskim dziedzińcu, pierwszą grupkę polskich Murid – Uczniów, pięcioro z Polski i dodatkowo dwoje Czechów, Borysa i Ditę. O możliwość inicjacji dla kilku osób poprosił Atuma O’Kane w czasie wykładów o sufizmie Sufi Ahmad z Torunia, a z zapowiadających się na inicjację kilkunastu osób przybyło zaledwie siedem osób, w tym dwie z ówczesnej Czechosłowacji, dziś Czech. 

Z początkiem XXI wieku uaktywniła się w Polsce odnoga linii Hazrat Inayat Khan w postaci Ruchu Sufickiego, z działalnością Szeikha Macieja Wieloboba prowadzoną głównie w Krakowie, jednakże zajęcia w tym ruchu, jak na standardy sufizmu są bardzo drogie na modłę kursów New Age. 

W 2003 roku przywędrował do Polski odłam mieszanego, newagowego sufizmu uniwersalnego z elementami hinduizmu, stworzonego w USA, a z pochodzenia Kankroli i Delhi w Indiach wywodzący się od Szajcha Hazrat Azad Rasoola (1920-2006) z odłamu Mujaddedi, który funkcjonuje jako zamerykanizowana na modłę New Age Szkoła Nauk Sufich. Siedzibą fundacji związanej z newagowym nauczaniem Azad Rasoola jest w Polsce Wólka Kozodawska, Gmina Piaseczno, koło Warszawy, a odpowiedzialnym na Polskę Andrzej Saramowicz. 

Od czasu do czasu są także organizowane w Polsce, bardziej w celach artystycznych, występy trupy derwiszów z Zakonu Mewlewi Rumiego. 

Pir Ajmeri Syed Baba Tafazzul – Chishtiyya

Mistyczne Bractwo Sufickie zostało powołane dla rozpowszechnienia starożytnej oświeconej mądrości i duchowej wiedzy wszystkich mistrzów, szamanów, świętych oraz proroków. Szkoła Nauk Sufich jest filią Bractwa Czystości, które znajduje się w Ajmer, Indiach, a także w Delhi. Szkoła Bractwa Sufi istnieje w Polsce formalnie od 1982 roku i jest pierwszą szkołą sufizmu tradycyjnego w Polsce. Nieformalnie poprzez setki zainteresowanych osób istniała już od 1974 roku. Szkoła umożliwia duchowy trening w tradycji pięciu sufickich ścieżek dla wszystkich szczerze zainteresowanych. Trening duchowy polega na serii transformujących doświadczeń pod kierownictwem przewodnika (murszida). Królewska Rodzina Sufi Chishty (Cziszti) z Ajmer w Indii już prawie 800 lat kieruje Bractwem Sufickim i jego licznymi odnogami oraz bocznymi gałęziami na całym świecie! Główna Siedziba Duchowa znajduje się w Ajmer przy Sanktuarium – Dargah Rodziny Sufi Chishty (Cziszti)! 

Do Polski, światło sufickich nauk najbardziej przyniósł mistyk Pir-ul-Mulkh Ofiel Sufi, który zapraszał do kraju wielu innych mistrzów sufizmu, nawet pomimo panowania stanu wojennego i innych problemów prawnych oraz religijnych. Za czas formalnego powstania Bractwa Sufickiego w Polsce przyjmuje się jesień roku 1982, kiedy to zostali inicjowani i wyświęceni pierwsi znani polscy murid – uczniowie i uczennice Mistycznego Bractwa Sufi, Chishtiyya oraz Akbariyya. 

Opracowanie i redakcja tekstu: Zakon Sufi Chishty - Polska) 

---------------------------------------------------------------------------------