Elif Mihri Khatun i Zeynep Khatun - Suficka Poezja Kobiet

Elif - Mihri Khatun i Zeynep Khatun - Sufizm - Poezja - Amasiya

Po turecku Elif, a po arabsku Alif, to pierwsza litera arabskiego alfabetu. Według symboliki mistyki muzułmańskiej każda z mistyczno-magicznych 28 liter ma ukryte znaczenie, od nich zaczynają się też kolejne sury Koranu. Litera Alif jest dla alfabetu niczym Adam, a z zaznaczonym na górze znakiem diakrytycznym (hamzą) oznacza Ewę. Literze Alif przypisana jest wartość liczbowa jeden. O kobiecie mówi się w Turcji nieco sarkastycznie „piękna jak Elif” czyli jak pierwsza litera alfabetu, bardzo smukła i dostojna, a także dumna. Dumna litera Elif nie pokłoniła się przed obliczem Boga, podobnie jak Iblis, muzułmański szatan, nie ukorzył się przed Nim. Tak brzmi szyicka interpretacja symboliki Alifu, a tradycyjna kabała żydowska dodaje, że Alef z tego powodu nie została pierwszą literą świętej Tory. Elif interpretuje się symbolicznie jako „drzwi prowadzące do tego, co nieznane”, ale i nie zawsze dobre. Kiedy ktoś zrobi coś nowego czy dotąd niespotykanego, wtedy nazywany jest Pierwszym, w przenośni czy metaforze Elif (Alif, Alef), i tak pierwsza poetka w dawnym Imperium Osmańskim znana jest jako Elif, a chodzi najczęściej o znakomitą Mihri Khatun z XV/XVI wieku, wybitną poetkę i także pisarkę, związaną pracą z rodziną Osmanów, a duchowo z rodziną suficką. 

Dżelaluddin Rumi

Sufi przedstawiają drogę rozwoju derwisza w bractwie tekke – od beztroskiego chłopca do dojrzałego mędrca podążającego drogą Prawdy (Haqq) ku zjednoczeniu z Najwyższym ('Aliy). „Czterdzieści zasad ścieżki miłości” jest refleksją nad rozwijającym się uczuciem i sposobami jego doskonalenia. „Czterdzieści zasad ścieżki miłości” (tur. „Aşk”, czyli po prostu „miłość”) zajmuje się muzułmańskim mistycyzmem, opowiada o relacji między XIII-wiecznym perskim poetą i mistykiem Dżelaleddinem Rumim zwanym Mevlaną (pers. Moulana, Mistrz), założycielem bractwa mewlewitów w Konyi, oraz jego duchowym mistrzem, Szamsem z Tabrizu (Szams al-Din Mohammad z Tabrizu - 1185–1248). Współcześnie krążące wersje "Czterdziestu zasad ścieżki miłości" są refleksjami i przeróbkami liderów New Age z USA i UK, nie oddają tego czego uczył Szams z Tabrizu i wprowadzają w błąd poszukiwaczy prawdy oraz sufickich mureedin (inicjowanych). Asza to po persku Prawda, a Aszik to poszukiwacz Prawdy, wielbiciel Prawdy, zatem sufickie Aszik (od Eszq, Iszq) oprócz potocznego znaczenia wskazuje na miłość do Prawdy, umiłowanie Prawdy, a sama potrzeba miłości, tęsknota za miłością wynika z pragnienia i ukochania Prawdy przez wcieloną Duszę. Szams z Tabrizu znany jest przede wszystkim jako nauczyciel duchowy Dżelaluddina Rumi, najsłynniejszego poety mistycznego z Turcji, który to poświęcił mu wiele miejsca w swojej poezji, a w szczególności dzieło Diwan Szamsa z Tabrizu.  Urodził się w irańskim Tabrizie i tam też odebrał swoją edukację duchową (jego nauczycielem był Baba Kamal-ud-Din Dżumdi). Przez wiele lat podróżował po Bliskim Wschodzie, utrzymując się z rzemiosła i sprzedaży, aż około 1244 roku trafia do Konji w Turcji, gdzie spotyka swojego wielkiego ucznia (niektórzy mówią, że jedynego) – Dżelaluddina Balkhi, którego znamy najlepiej jako Rumi. 

Szams z Tabrizu

Ludowy nurt tureckiego sufizmu naucza, że droga do miłości ku Najwyższemu, Bogu, ku Allah, prowadzi przez miłość do człowieka. Głęboki humanizm starej ­doktryny i jej jasna duchowość stały się u ­mistyków sufickich  przeciwwagą dla współczesnego islamu, dla mrocznej duchowości ortodoksyjnego sunnizmu i ciemnego oblicza fundamentalizmu. Suficki poradnik miłosny przypisywany Szamsowi z Tabrizu został w Turcji i w wielu innych krajach bardzo ciepło przyjęty. Nauka o duchowej i ziemskiej miłości leczy tureckie społeczeństwo z przywiązania do doczesności i materializmu, oferując w zamian duchowe wtajemniczenie. Przypomina pierwotne znaczenie hüzün, melancholii wywoływanej przez mistyczne doświadczenie, którego sednem jest bolesna świadomość, że Boga nie można kochać wystarczająco mocno i nigdy nie osiągniemy z nim pełnej jedności.Dobra poezja miłosna i mistyczna sufickich tradycji zawsze może być zarówno misłosnym wyznaniem do ukochanej czy ukochanego jak i modlitwą do Allah Boga - tak jest napisana. 

Sufi qawwali ghazal i poezja urdu

Poezja urdu, ghazal i qawwali - w praktykach sufickich 

Qawwali, ghazal i ogólnie suficka poezja mistyczna perska oraz w urdu to poszukiwane przez wielu praktykujących sufizm tematy. Tysiące ludzi w Polsce jest zainteresowanych śpiewami, poezją, muzyką i tańcami sufickimi z obszaru Indii i Pakistanu, w tym Kaszmiru. Niewiele jest o tym jak dotąd w języku polskim. Poezja urdu - to poezja pisana w języku urdu, którym mówi się głównie w Indiach i Pakistanie. Qawwali to rodzaj muzyki kultywowanej początkowo tylko w zamkniętych kręgach sufickich, z czasem przybierającej na popularności w Indii i Pakistanie. Ghazal (spolszczone: gazele) to rodzaj poezji wywodzącej się z Arabii, która swój rozkwit zawdzięcza Iranowi, dawnej Persji. Język urdu liczy jedynie około 400 lat, chociaż poczatki sięgają nawet 700-800 lat, stąd w twórczości poetyckiej w urdu rozróżnia się tylko dwa okresy:

* dawny

* współczesny, który obejmuje zaledwie XX wiek i czasy obecne. 

Poezja urdu reprezentuje tradycyjną strukturę gazel (ghazal). 

Qawwali - Warsztat dla sufickich artystów w Ajmer - Indie

Urdu - اردو urdū - to język indoeuropejski z grupy indoaryjskiej używany obecnie jako natywny przez ponad 70 milionów ludzi na subkontynencie indyjskim (głównie: Indie i Pakistan) i przez przynajmniej ponad milion osób zamieszkujących poza Azją. Urdu i hindi są językami niemal identycznymi pod względem struktury gramatycznej i podstawowego słownictwa (w tej warstwie, tj. języka potocznego, określane często jako hindustani), natomiast występują między nimi znaczne różnice leksykalne (urdu czerpie zapożyczenia z języka perskiego i arabskiego, natomiast hindi – z sanskrytu), oraz inny system pisma – hindi posługuje się indyjskim alfabetem dewanagari. Różnice te powodują, że na poziomie np. wykładu naukowego języki te stają się wzajemnie niezrozumiałe i wymagają tłumaczenia. W urdu napisana jest ogromna ilość literatury sufickiej i ogólnie mistycznej, misteryjnej. Większość klasycznych dzieł arabskich oraz perskich została przetłumaczona na język urdu. Język urdu jest czymś w rodzaju linga franca dla muzułmanów i sufizmu w Azji Południowej, chociaż wcześniej rolę tę pełnił język perski (dari). Także wielkie dzieła wschodniej astrologii napisane są w urdu, wszystko bowiem co odkryli astrolodzy i astronomowie dawnej Arabii oraz Persji przetłumaczone zostało na urdu, z dodatkiem wielu nowych dzieł własnych. 

Początki języka urdu datowane są na XII-XIII wiek, rozwinął się wśród Desi (islamskich neofitów) oraz wśród wojowników pojmanych przez muzułmanów podbijających pod wodzą Mahmuda z Ghazni Półwysep Indyjski. Słowo urdu jest skrótem perskiego określenia zaban-e-ordu, czyli "język wojskowy", od tureckiego słowa ordu "armia, obóz wojskowy" (notabene ten sam źródłosłów mają polskie słowa "horda" lub "ordyniec"). Słownictwo języka urdu zawiera wiele zapożyczeń z języka arabskiego, perskiego, tureckiego oraz paszto. Od końca XVI wieku język urdu stosuje zapis w zmodyfikowanym alfabecie arabskim, z dodatkowymi literami i znakami diakrytycznymi dla dźwięków niewystępujących w języku arabskim. W 1947 po uzyskaniu niepodległości przez Pakistan (nazwa też wywodzi się z tego języka: pakistan w urdu oznacza kraj czystości) urdu stał się tam językiem urzędowym. Urdu to także jeden z 27 języków urzędowych Indii (w stanie Talangana, Dżammu,  Kaszmir, Uttar Pradesz, Bihar, Dżharkand i w Zachodnim Bengalu, także na terytorium Delhi oraz lokalnie w Nepalu). 

Dawna poezja urdu zajmowała się głównie sprawami niespełnionej miłości do ukochanej lub mistycznej miłości do Boga. W XX wieku, dzięki kontaktom z zachodnią cywilizacją, sprawy ludzkiej egzystencji stawały się jednak coraz ważniejszymi zagadnieniami poruszanymi przez poetów urdu. Coraz częściej nowoczesne trendy zachodniej literatury odbijały się echem w poezji subkontynentu indyjskiego, w Indii, Pakistanie i Bangladeszu. Nowe tematy, takie jak humanizm, nacjonalizm, egzystencjalizm czy nawet mistycyzm, otwierały nieznane dotąd obszary dla poetów i poszerzały świat ich zainteresowań, a tym samym wzbogacały współczesną literaturę Indii i Pakistanu. Przejście z okresu nazywanego dawnym do współczesności spowodowane było rozwojem cywilizacyjnym oraz nowymi trendami w filozofii i psychologii. W tym samym czasie postępująca liberalizacja obyczajowa na subkontynencie indyjskim spowodowała trwałe zmiany w sposobie myślenia jego mieszkańców. Znaczącą rolę, a nawet urok, dla poetów piszących w języku urdu miała ideologia socjalistyczna.