Manicheizm gnoza i świat ciemności

Manicheizm, gnoza, mazdaizm, sufizm i świat ciemności 

Głębokie tradycje mistyczne, szkoły duchowe, dają głębszy wgląd w naturę zła, istnienie zła, w świat ciemności i mroku. Tradycja aramejska, Arāmāyā, mistyka i duchowość oraz gnoza oparta na kulturze dialektów języka aramejskiego ma przynajmniej 5 tysięcy lat i jest rdzenną częścią całej kultury semickiej włącznie z jej dawną fenicką, hebrajską i współczesną arabską odmianą. Pismo aramejskie jest wspólnym dla bardziej współczesnych systemów zapisu semickiego takich jak hebrajski i arabski. Ponad tysiąc lat przed erą chrześcijańską, język aramejski rozprzestrzenił się na całym Bliskim Wschodzie oraz w Persji i Azji Centralnej stając się tam językiem naukowym i uniwersalnym, lingua franca, którą to funkcję przejął później język arabski oraz perski (farsi). Dominację języka aramejskiego zakończyły podboje arabskie w drugiej połowie I tysiąclecia ery chrześcijańskiej, a nowi władcy upowszechnili bardzo szybko bardzo blisko pokrewny aramejskiemu język arabski, który przejął rolę bliskowschodniego lingua franca. 

Święty Prorok Mani

Święty Prorok Mani (Mānī Ḥayyā), syn księcia Patika i księżnej Miriam pochodzących z Medii, urodził się 14 kwietnia 216 roku w Seleucji (Seleukeja) nad Tygrysem, żył w latach 216-276 (lub 277) rozpowszechniając duchowość, mistykę i gnozę w postaci nauk doktryny Dostojnej Światłości z której oprócz manicheizmu jego zwolenników i naśladowców wyrosły podobne nurty gnostyckie jak paulinizm, bogomilizm czy kataryzm, a na końcu już w XVI wieku ruch różokrzyżowy. Objawienia, których Święty Prorok Mani doznał w wieku 12 i 24 lat, spowodowały, że zerwał z dotychczasową chrzcielną gminą mistyczno-religijną elkazaitów i przystąpił do organizowania nowej wspólnoty na wzór dawnych misteriów hermetycznych. Od samego początku wspólnota zainicjowana przez Proroka Mani ma wyraźne cechy misyjne. W latach 241-243 Święty Prorok Mani wyruszył statkiem na wschód do Indii, a swoich uczniów wysłał do cesarstwa rzymskiego. Po zmianie na tronie perskim wrócił do Babilonii, aby otrzymać audiencję u nowego władcy - Szapura I panującego w latach 243-273. Spotkanie to wypadło pomyślnie dla Świętego Proroka Mani, gdyż pozostał na królewskim dworze, a dwaj królewscy bracia stali się jego duchowymi uczniami. 

Szapur I był drugim królem z perskiej dynastii Sasanidów i, jak zauważyli liczni badacze historii, dla jej umocnienia potrzebował nowej, tolerancyjnej ideologii, mogącej zjednać mu różne środowiska w jego wielkim państwie. Rodzący się manicheizm w postaci odrodzenia dawnej irańskiej doktryny Dostojnej Światłości nadawał się do tego celu bardzo dobrze ze względu na swój synkretyzm i uniwersalizm. Uniwersalizm — ta cecha, która pojawiła się już u zarania manicheizmu — będzie zjednywać mu sympatyków i wyznawców na wielkich terenach Europy, Azji i północnej Afryki przez ponad 1000 lat jego dziejów, a później przejdzie zarówno do sufizmu jak i do różokrzyża. 

Elkezaici, elkazaici, elkezejczycy – to starożytna synkretyczna wspólnota mistyczna i gnostycka wywodząca się z ebionitów czyli nazirejczyków i czerpiąca z idei gnostyckich, istniejąca między II a V wiekiem e.ch. Założycielem grupy był żyjący za czasów Trajana (na przełomie I i II wieku) na pograniczu syryjsko-partyjskim Elkazai (w zależności od źródeł: Elchasaí, Elksaí, Elkesaïtaí, Al-Khazai, al-Hasiih). Pewnym jest, że postać taka istniała, jednak jej imię może mieć także charakter symboliczny i być wtórne do nazwy wspólnoty, którą założył, ponieważ termin Elkazaici nawiązywać mogł również bezpośrednio do odłamu esseńczyków nazywanych Synami tajemniczej siły (Ebion). 

Historia sufizmu i zakonu sufi w Polsce

Sufizm i szkoły sufich w Europie i USA

Historia sufizmu na Zachodzie, w Europie i w USA zaczęła się z początkiem XX wieku, a tutaj wspominamy także o tych tradycjach, które dotarły także do Polski. Jednym z pierwszych odnotowanych przypadków osoby inicjowanej do jakiegokolwiek Zakonu Sufi jest Rosjanka Isabelle Eberhardt. W 1900 roku Isabelle Eberhardt, niezwykła Rosjanka, lepiej znana jako pionierska badaczka, została inicjowana do Zakonu Qadiri w Tunezji w wieku 23 lat, jednakże była to wyjątkowa inicjacja, nie związana z żadną suficką społecznością i musimy uznać ją za wyjątek, uczyniony przez Szejka Qadiri, który był pod wrażeniem Pani Isabelle Eberhardt i chciał jej okazać swoją życzliwość. W każdym razie, nic dalszego nie wynikło z jej inicjacji, gdyż zmarła cztery lata później tonąc w błyskawicznej powodzi. Sufi czasem udzielają nawet wyższych wtajemniczeń osobom, co do których przeczuwają ich bliską śmierć lub ciężkie życiowe przejścia. 

Początki sufizmu linii Akbariyya na Zachodzie miały miejsce w Północnej Afryce, a krótko potem w Egipcie dzięki Ivan Agueli, szwedzkiemu malarzowi mieszkającego w Paryżu. Ivan Agueli był zainteresowany duchowością i ezoteryką – był on członkiem Paris Theosophical Society – a szczególnie tą formą, która utrzymuje, że wszystkie religie są aspektami jednej prawdy. Spotkał się z sufizmem i został inicjowany jako Uczeń Duchowy – Murid w czasie swej pierwszej podróży do Egiptu, w 1897, o czym zaświadcza Nutrizio. 

W 1907, podczas jego drugiej podróży do Egiptu, został inicjowany jako nauczyciel duchowy przez sufickiego szejka: ‘Abd al-Rahman ‘Illyash al-Kabir, który był nie tylko głową mniej znanej linii Zakonu Shadhili, lub bardziej Arabiyya-Shadhiliyya, ale co ważniejsze, był zainteresowany czymś, co można by nazwać islamskim uniwersalizmem. Wywodził on te nauki od osoby Sufi Ibn ‘Arabiego (XII w.) oraz był on również członkiem Wewnętrznego Zakonu Sufi zwanego Akbariyya (nazwanego tak raz po Ibn ‘Arabim, do którego często odnoszono się imieniem ‘Akbar‘, Największy, a dwa po Cesarzu Akbarze, mogolskim Imperatorze Indii, wielkim religijnym uniwersaliście). Aktualnie ezoteryczne filie Akbariyya (Alawiyya, Shadhiliyya, Hamidiyya) żyją własnym życiem także w Paryżu jak i w Szwajcarii, Danii, Szwecji czy Hiszpanii, a i oczywiście w Polsce. Działają jednak jako ezoteryczne, małe ukryte grupki Uczniów o niewielkiej aktywności i praktycznie niejawnie!

Pir-o-Murshid Hazrat Syed Abu Hashim Madani – Chishtiyyah

Powszechnie uważa się, że Zachodni Zakon Sufi szkoły Nizammunidiyya założony przez Hazrat Inayat Khan (ucznia Hazrat Hashim Madani) na Zachodzie w 1910 roku był pierwszą organizacją suficką, jednak nie jest to do końca prawdziwe, gdyż od 1907 roku działał w Europie Suficki Zakon Shadhili z Północnej Afryki, który jednak był bardziej sekretny i tajemniczy oraz tradycyjnie przyjmował tylko mężczyzn, co nie sprzyjało popularności i nagłośnieniu jakie uzyskał bardziej liberalny Zakon Nizammunidiyya przyjmujący także kobiety.