Sufizm - Droga Zjednoczenia Duszy i Boga
"W śmierci naszego "Ja" leży źródło życia serca." --- Imam Ja'Far al-Sadiq
"Jest to tak, iż Prawda sprawia, że umierasz od siebie samego i to ona ożywia cię na nowo." --- Al-Gunayd
"Bóg ustanowił dla was, jeśli chodzi o religię, to, co już polecił Noemu (...) i to, co poleciliśmy Abrahamowi, Mojżeszowi i Jezusowi: przestrzegajcie należycie religii i nie rozdzielajcie się w niej". --- Dżibrail, Quran
 |
| Hazrat Khwaja Pir Tahir Pak Subuh |
Mistycyzm, mistyka, hermetyzm, gnoza, to taki typ religijności, w którym akcent położony jest na bezpośrednim doznaniu łączności z Bogiem. Doświadczenie mistyczne jest to konkretne doświadczenie uczestnictwa własnego „ja" w rzeczywistości metafizycznej lub Bogu. Istotnym rysem doświadczenia mistycznego jest niemożność weryfikacji werbalnej owego przeżycia ze względu na brak możliwości uzewnętrznienia, jaki temu towarzyszy, chociaż sufi polecają uzewnętrznienia w formie chociażby pracy społecznej dla dobra innych, opieki nad biednymi czy chorymi. Doświadczenia mistycznego nie można przełożyć na znane materialistycznie kategorie, można je wyrazić jedynie poprzez paradoksy oraz paralele, przez podobieństwa oraz symbole. W religioznawstwie owo doświadczenie znane jest pod wyrażeniem unio mystica, czyli mistyczne zjednoczenie z Bogiem. Można zastanawiać się nad powodem, dla którego mistyczne przeżycia są tak atrakcyjnym zjawiskiem religijnym. Wydaje się, iż powodem tym może być perspektywa zjednoczenia z Bogiem lub uczestnictwa w jakiejś innej rzeczywistości metafizycznej, już tu na Ziemi.
Słowo "sufizm" jest europejskim terminem na oznaczenie persko-muzułmańskiego prądu mistyczno-filozoficzno-religijnego, który powstał głównie w obszarze wpływów perskich w ciągu pierwszych trzech wieków istnienia islamu, rozwinął się szczególnie na terenie średniowiecznej Persji (XI-XV wiek) i w różnych formach istnieje do dziś na całym obszarze wpływów islamu oraz chrześcijaństwa. Sufizm, Sufiyya, Tasawwuf mistyczny nurt w islamie, w pierwszym okresie istnienia często oskarżony o herezję, chociaż zawsze był mistyczną i pokojową formą duchowości. Wielu sufich poniosło męczeńską śmierć z rąk ortodoksyjnych fundamentalistów żądnych władzy a pozbawionych Ducha Bożego. Dzięki działalności Hazrat al-Ghazali sufizm przestał być uważany za kierunek nieortodoksyjny.
Według Kharraza z Bagdadu ścieżka sufich opiera się na "zaniknięciu" tego, co ludzkie, a następnie na przejściu w inny, "pozaświatowy" stan bytu. Dokonuje się wówczas przemiana człowieka, tak, by mógł się napełnić boską substancją. Chociaż odległość ludzi od Boga jest wg sufizmu nieskończenie wielka, może ją pokonać żarliwe oddanie i miłość. Ibn al-Arabi zwany Akbarem był twórcą koncepcji Człowieka Doskonałego, którego serce odbija w wyraźny sposób boską rzeczywistość. Sufi rozwinęli potężny system ćwiczeń cielesnych i duchowych mających doprowadzić człowieka do Doskonałości, do Pełni, do Zjednoczenia z Bogiem. Znaną praktyką sufizmu jest kontemplacyjne, związane z kontrolą oddechu powtarzanie imion Boga, a także ekstatyczny taniec i poezja.
Najogólniej mówiąc, termin "sufizm" odnosi się do refleksji metafizycznych dotyczących istoty Boga i dróg wiodących nie tylko do poznania Go, ale i "zjednoczenia się" z Nim. Mimo iż prąd ten powstał i trwa głównie w łonie islamu, religii rygorystycznie monoteistycznej i odwołującej się do bezpośredniego objawienia w postaci Koranu, teksty i wypowiedzi czołowych postaci klasycznego sufizmu sprawiają wrażenie nieortodoksyjnych, niekiedy wręcz heretyckich. Doktryna ta jest raczej zabarwioną panteizmem, teozofią sugerującą, że "prawdziwe" poznanie dostępne jest jedynie wybranym, niż teologią wypracowującą w jednoznacznym języku model określonego systemu metafizycznego. Z drugiej strony jednak mimo iż programowa mglistość i aluzyjność orientalnych "objaśnień" i "wprowadzeń" do tej dziedziny (posługujących się zazwyczaj poetyckimi alegoriami i przypowieściami) uniemożliwia jej ścisłą kodyfikację, z klasycznych tekstów sufizmu wyłania się pewna koncepcja, którą można uznać za jego esencję.
Istotnym punktem doktryny jest sugestia, że Bóg jest w jakimś sensie immanentny, czyli że szukać Go należy we własnej jaźni, gdyż prawdziwe, ostateczne poznanie jest rodzajem utożsamienia się z Absolutem, którego część stanowi ludzka świadomość. Zapatrywanie to znalazło najjaskrawszy wyraz w wypowiedziach arabskiego mistyka Husain ibn Mansur al-Halladża (ur. ok. 858), którego ekstatyczny okrzyk "ana l-Haqq" ("jam jest Prawdą") kosztował go oskarżenie o herezję i męczeńską śmierć w Bagdadzie w 922 roku. Arabski termin "al-haqq" ("prawda/słuszność") jest bowiem według muzułmańskiej teologii jednym z imion boskich, a więc w oczach ortodoksów Halladż dopuścił się bluźnierstwa najwyższego stopnia.
Sufi al-Halladż był spektakularnym przedstawicielem sufizmu i choć pamięć jego w tych kręgach pozostała na zawsze otoczona czcią, późniejsi przedstawiciele doktryny byli powściągliwsi w wypowiedziach. Można przypuszczać, że grała tu rolę nie tylko zwykła ostrożność, ale też i chęć unikania skandalu i "gorszenia maluczkich". Ta właśnie powściągliwość przyczyniła się do wytworzenia charakterystycznego stylu komunikowania myśli za pomocą przypowieści i wieloznacznych wypowiedzi.
Samo słowo sufi tradycyjnie wywodzono od „suf" - wełna, chociaż sami sufi wywodzą pojęcie od Safa - Czystość, Świętość, Mądrość. Pierwsi derwisze - mistycy, mieli nosić ubiory z wełny. Niewykluczone jednak, że sufizm, ma pewien związek z greckim sophos (sofos) - mądry i sophia (sofia) - mądrość. Sufi opisują doświadczenie mistyczne jako zlanie się w Jedność (ittihad). Osiąganie mistycznej bliskości z Bogiem następuje sukcesywnie. Generalnie, możemy wyróżnić kilka stanów towarzyszących temu doświadczeniu. Termin fana oznacza unicestwienie czy rozpuszczenie „ja", anihilację indywidualności w boskim Duchu. Do końcowego etapu fany, prowadzą pośrednie stany - unicestwienia w Mistrzu oraz w Proroku Muhammadzie. Natomiast termin baqa, oznacza przejście w inny stan rzeczywistości, współbytowanie w Bogu.
Znamiennym wyrazem rytuału mistyków sufickich jest poezja mistyczna, poezja duchowa, którą recytuje się lub śpiewa podczas zgromadzeń uczniów. Poezja suficka, podobnie jak cały sufizm przesiąknięta jest ezoteryzmem, zatem należy umieć posługiwać się odpowiednim „szyfrem". Upodobała sobie tematy związane z miłością i pięknem, światłem, mądrością, prawdą oraz oddaniem. Opis zjednoczenia z Bogiem przypomina formy zespolenia kochanków, gdzie parą zakochanych jest mistyk i Bóg. Owa niejednoznaczność przyczynia się niewątpliwie do wywołania silnego napięcia emocjonalnego, co jest ważnym komponentem mistycyzmu muzułmańskiego.
Grupą mistyków muzułmańskich, która cieszy się dużym zainteresowaniem na Zachodzie, są Wirujący Derwisze oraz Tańczący Sufi. Poprzez swój rytualny, bardzo dynamiczny taniec, zbliżają się do Boga. Każdy gest i każdy element stroju ma swoje znaczenie symboliczne. Na początku i na samym końcu „wirowania", mistyk skład ukłon do zgromadzonych, aby tym samym wyrazić ogromny szacunek wobec istoty ludzkiej. Taniec symbolizuje ścieżkę człowieka, jaką pokonuje podczas życia aż do śmierci oraz harmonię świata, Boga i człowieka. Czarny płaszcz derwisza oznacza grób, czapka - kamień nagrobny, flet - tęsknotę za Bogiem. Ręka wzniesiona do góry wyznacza miejsce zamieszkania Boga, zaś ręka zwrócona w dół - Ziemię, miejsce człowieka.
W Polsce nauczanie sufickie znane było już w końcu lat 70-tych XX wieku, chociażby w postaci Bractwa Subudh, od 1982 roku istnieje sufickie Braterstwo Akbariyya będąca odnogą Bractwa Sufi Chishty (Chishti, Cziszti, Ćiśti), a ruch suficki i zakon sufi Chishtiyya istnieje oficjalnie od 1988 roku - 30.04.1988 roku bowiem to data rozpoczęcia intensywnego szkolenia pierwszej grupy polskich uczniów (muridów) przez bractwo używające na terenie Polski nazwy Zakon Sufich lub Zakon Sufi Chishti, Chishtiyya. W Polsce rezyduje także Pir-ul-Mulkh - Qutub, najwyższy Mistrz i przewodnik Duchowy Zakonów i Bractw Sufickich, ostateczna instancja rozstrzygająca problemy natury moralnej, duchowej i prawnej w organizacjach sufickich wszystkich nurtów. Sufizm nazywany jest Jednością Wszystkich Religii, gdyż Sufi często pokazywali to, co w religiach występujących lokalnie jest dobre i wspólne, tego, co prowadzi do duchowego postępu w rozwoju człowieka.
Niżej zamieszczone poezje napisał Dżelaluddin Rumi, jeden z najbardziej znanych perskich sufich:
Nie ma lepszej miłości,
Niż miłość bez przedmiotu.
Żadna praca nie zadawala
Bardziej niż praca bez celu.
Gdybyś zupełnie porzucił
Swe chwyty i przebiegłości,
Byłby to najprzebieglejszy
Z twych chwytów.
* * *
Spokojność
Wewnątrz tej nowej miłości wygaśnij
Twoja droga rozpoczyna się po drugiej stronie.
Stań się niebem.
Rozbij młotem więzienny mur.
Wymknij się.
Wyjdź jak ktoś, kto nagle się narodził wewnątrz koloru.
Zrób to teraz.
Jesteś zasłonięty gęstą chmurą.
Przesuń się na tamtą stronę.
Wygaśnij.
I bądź cichy.
Spokój jest najpewniejszą oznaką, że wygasłeś.
Twoje stare życie będące zagorzałym pędem przyszło z milczenia.
Księżyc w pełni.
Wschodzi teraz bezgłośnie.
* * *
Bezinteresowny, kto zapomniał o sobie,
stał się zwierciadłem:
Nic nie ma prócz odbicia twarzy drugiego.
Jeśli naplujesz na nią, to plujesz w swoją twarz;
i gdy uderzysz lustro, uderzysz siebie samego.
* * *
Podczas dnia śpiewałem z tobą.
W nocy spaliśmy w tym samym łóżku.
Nie byłem świadomy dnia ani nocy.
Myślałem, że wiem kim byłem,
ale byłem tobą.
Pijąc wino z tobą, rozgrzewa i rozgrzewa,
Myślę dlaczego by nie zahandlować tym płaszczem
zrobionym z liści i mułem.
Wtedy popatrzyłem przez okno.
Po co? Oba światy są tutaj.
Chwila w której usłyszałem moją pierwszą historię miłości
rozpocząłem poszukiwania za tobą, nie wiedząc
że to bez sensu.
Kochankowie w końcu nie spotykają się gdzieś tam.
Oni są w sobie przez cały czas.
(...)
Mamy wielką beczkę wina, ale nie mamy kubków.
To nic nie szkodzi. Każdego ranka promieniujemy radością
wieczorem też.
Mówią, że nic z nas nie będzie. Mają rację
Nam to nie przeszkadza.
(...)
Spacerujemy po ogrodzie.
Odwróciłem się na moment.
Nie pierwszy to już raz.
Moja twarz tutaj, ale ty patrzysz na kwiaty!
Prorok Muhammad o Sufizmie
„Oto moja droga prosta! Postępujcie więc po niej i nie podążajcie innymi drogami, aby one nie oddzieliły was od Jego drogi. Oto co wam nakazał Allah, abyście mogli stać się bogobojnymi!”. [Koran 6:153]
„Wysłannik Allaha narysował na ziemi prostą linię i powiedział: “To jest droga Allaha”. Następnie narysował kilka linii z lewej i prawej strony, mówiąc: “To są złe drogi, na których czeka, zwodząc ku nim szatan”. Następnie Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha niech będą z nim) wyrecytował powyższy werset Koranu (który znaczy): “Zaprawdę to jest moja prosta droga, więc nią podążajcie, i nie podążajcie inną drogą, albowiem odwiedzie was ona od prawdziwej drogi”.
Sufizm jest tą prawdziwą Drogą wskazaną przez Świętego Proroka.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz