Sufi Hazrat Ali

Hazrat Ali - Wielki Mistrz Sufich 

Mistycy suficcy uważają Hazrata Ali za ojca sufizmu, a większość sufickich tarik (linii sukcesji) wywodzi od niego swoją duchową genealogię, niezależnie czy są one sunnickie czy szyickie. Wszyscy sufi są zgodni że Hazrat Ali (as) odziedziczył po Proroku (saws) siłę świętości (wilajah) która umożliwia podróż ku Bogu. Szach Waliallah Dahlevi (radi Allahu anhu) powiedział o Hazracie Ali (as), że był pierwszym sufim i pierwszym arifem (gnostykiem) pośród towarzyszy Proroka (saws). Hazrat Ali jest sułtanem świętych, oraz pierwszym w sukcesji przewodnikiem wszystkich sufich i łalich (przyjaciół Allaha, wali). 

Według klasycznego podziału drogi duchowej w sufickich naukach salik/talib musi przejść pewne etapy zanim całkowicie podda się Bogu i osiągnie stan fana (rozpuszczenie w Bogu). Te etapy to: roztopienie czy rozpuszczenie w szajchu (fana-fil-al szajch) , rozpuszczenie w Hazracie Ali czyli fana-fil-al Ali i Proroku Muhammadzie (saws) – fana-fil-al Rasul. Ostateczny celem tych kolejnych fuzji jest osiągnięcie stanu fana-fil-al baka, czyli roztopienia w Bogu. Ali ibn Abi Talib (alajhi salam) jest bezsprzecznie jedną z najwybitniejszych postaci okresu wczesnego sufizmu, paragonem męstwa, szlachetności, odwagi, pobożności i mądrości. 

Hazrat Ali Talib - Pierwszy Mistrz Sufich 

Hazrat Ali ibn Abi Talib (Alī ibn Abī Ṭālib) to po arabsku علي بن أﺑﻲ طالب, ur. ok. roku 600/22-ego P.H., według tradycji 13-ego radżaba w Mekce, zm. w styczniu 661/ramadanie 40-ego A.H. w Kufie – brat stryjeczny, przybrany syn, a następnie zięć Proroka Muhammada, mąż Fatimy, pierwszy imam szyitów, ostatni z czterech kalifów prawowiernych (656-661/35-40. A.H.). Przez wielu muzułmanów, w szczególności szyitów, Hazrat Ali jest uważany za najważniejszą po Proroku Muhammadzie postać wczesnego okresu nowego objawienia duchowego, chociaż w tym kontekście sunnici wymieniają też czasem Umara lub Abu Bakra. 

Kontrowersje wokół dziedzicznego prawa Hazrat Ali’ do przewodnictwa nad duchową wspólnotą, ummą, doprowadziły do jej trwałego podziału na charydżytów, szyitów i sunnitów. Wokół jego postaci wytworzyła się z czasem ogromna ilość różnorakich tradycji i metafizycznych interpretacji, które obdarzają go często cechami mesjanistycznymi, półboskimi lub wręcz uznają za bóstwo. Stanowił on i stanowi punkt odniesienia dla określenia swojej tożsamości przez wiele milionów ludzi.

Hazrat Ali był i jest bardzo ceniony w kręgach sufickich, a także często uważany za “Ojca Sufizmu”. Pierwsi sufi szczególnie poważali go za jego pobożność i ubóstwo, postępując tu głównie za bardziej mistyczną tradycją szyicką. Opisywali go jako człowieka skromnie ubranego i samego naprawiającego swoje ubrania, pracującego jako prosty robotnik i często muszącego sprzedawać te kilka rzeczy, które do niego należały, ze słynnym mieczem Zulfikarem otrzymanym od Proroka Bożego włącznie, w celu utrzymania rodziny. Hazrat Ali miał także być najbardziej uczonym spośród towarzyszy Proroka Muhammada. Za typowe można uznać stwierdzenie Dżunajda (zm. 910/297), który uważał, że Hazrat Ali jest “naszym mistrzem wśród korzeni i gałęzi religijnej wiedzy oraz w stawianiu czoła przeciwnościom”. 

Podczas życia Proroka, Hazrat Ali był drugim człowiekiem po nim, po jego śmierci zaś stał się jego sukcesorem jako najdoskonalszy z żyjących ludzi. Był on prowadzony przez Boga, nieomylny, wolny od wszelkiej nieczystości i nie mógł popełnić żadnego grzechu, wielkiego lub małego (maʿs.ūm). Jako pierwszy imam znał on przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, zdarzenia w Niebie i na Ziemi, potrafił czytać w ludzkich umysłach i znał wszystkie języki. Będzie on wstawiać się za swoimi zwolennikami podczas Dnia Sądu Ostatecznego; jest on Przewodnikiem ludzkości, Dowodem (huĝĝa) istnienia Boga dla Jego stworzeń i Bramą do Jego miłosierdzia. Zbawienie jest zastrzeżone tylko dla tych, którzy zadeklarują swoje oddanie (wilāya) i wiarę w niego.

Wraz z rozwojem sufizmu większy nacisk zaczęto kłaść na posiadanie przez Hazrat Ali tajemnej wiedzy, która miała mu być przekazana przez Proroka, w niektórych przypadkach uważanej także za obejmującą znajomość przyszłości. Czasami Hazrat Ali był jednak uważany za osobę mniej ważną niż Abu Bakr, albo dzielącą swoją pozycję z innymi kalifami prawowiernymi, co można uznać za refleks szyicko-sunnickiej rywalizacji. Kilka czynników przyczyniło się do późniejszego wzmocnienia pozycji Hazrat Ali w szkołach sufickich. W wielu sufickich tarikatach, które zaczęły powstawać w XI/V wieku, Hazrat Ali zajmował bardzo wyróżnioną pozycję. Dla przykładu, Nakszibandijja (Naqshibandiyya), która była zresztą tarikatem sunnickim, utrzymywała, że Prorok przekazał metodę dhikru Hazrat Alemu, podczas gdy milczący dhikr został przekazany Abu Bakrowi. 

W tarikatach szyickich Hazrat Ali był uważany wprost za ich patrona, duchowego ojca. Tak np. Bektaszyci twierdzili, że śmierć Hazrat Alego musi być rozumiana raczej w kategoriach symbolicznych i że Hazrat Ali wraz z Bogiem i Prorokiem Muhammadem jest zjednoczony w Trójcy. Czasami wprost podkreślali oni wyższość Hazrat Alego nad Muhammadem, np. twierdząc, że Prorok został uleczony w bitwie pod Uhudem kiedy poprosił Hazrat Alego o pomoc, albo że osiągnął stan “zniknięcia w Bogu” (al-fanāʾ fī ăllāh) ponieważ złożył Hazrat Alemu hołd. Wreszcie kalif An-Nasir (1180/575 – 1225/622) zaangażował się w tworzenie mających swój początek w Alidzkim sufizmie zrzeszeń futuwwa, które przemienił w stosunkowo popularne organizacje arystokratycznej młodzieży, przedstawiające Hazrat Alego jako przykład męstwa, hojności, prawdomówności, sprawiedliwości i ofiarności.

W Persji, dzisiejszym Iranie, za czasów Ilchanidów i Safawidów pojawiło się szereg myślicieli, którzy połączyli oświeceniowo-wglądowy suficki mistycyzm z ezoteryczną myślą szyicką, tworząc nową skoncentrowaną wokół Hazrat Alego mistyczną teologię. Według niej Hazrat Ali uosabiał ezoteryczny aspekt Proroka Muhammada, a ponieważ muzułmański imamat zawierał w sobie imamat wszystkich poprzednich religii objawionych, to Hazrat Ali uosabiał zasady ezoterycznej religii w ogóle. Jako taki istniał on przed całą ludzkością; był on w tajemnicy wysyłany wraz z każdym prorokiem, i otwarcie wraz z Prorokiem Muhammadem. To dlatego miał powiedzieć:”Ja nosiłem Noego w arce, Ja jestem towarzyszem Jonasza w brzuchu ryby…, Ja jestem Al-Chidr, który nauczał Mojżesza, Ja jestem nauczycielem Dawida i Salomona, Ja jestem Zu al-Karnajnem”. 

Prorok Muhammad i Hazrat Ali byli stworzeni z tej samej świetlistej substancji (An-Nūr) i pozostali zjednoczeni w świecie duchowym; tylko w tym świecie są oni osobnymi bytami, żeby ludzkość mogła dostrzec różnicę pomiędzy Prorokiem a jego Walī (Przyjacielem). Hazrat Ali przedstawia Największe z Imion Boga. On i Muhammad są odbiciami jego atrybutów, poprzez które jedynie możemy Boga poznać. “Ja jestem kropką poniżej bāʾ” – to stwierdzenie najchętniej przypisywane Hazrat Alemu, odwołujące się do przekonania, że wszystkie tajemnice zawarte są w kropce poniżej pierwszej litery basmali.

Według tradycji sufickiej duchowości ludowej Hazrat Ali był nie tylko pierwszym mężczyzną, który przyjął mistyczny islam, ale także przewyższał innych towarzyszy Proroka zarówno pod względem męstwa, hojności, pobożności, jak i oddania Muhammadowi. Towarzyszył Prorokowi w trakcie jego wniebowstąpienia i był razem z nim w każdym momencie gdy przychodziło do niego Objawienie. Zapisywał on wtedy każdy werset razem z jego ukrytym znaczeniem, i tak powstał mus.h.af Hazrata Ali – zebrany przez niego tekst koraniczny. 

Tak jak Prorok Muhammad, tak Hazrat Ali posiada wiele tytułów, z których trzysta znajduje się w Starym i Nowym Testamencie i co ważniejsze w Koranie (gdzie wiele terminów interpretuje się jako odnoszących się do niego) – inne są zachowane w Niebie. Jego kalifacki tytuł, Amīr al-Muʾminīn (przywódca wiernych), był podarowany mu przez Boga przed stworzeniem Proroka Adama. Niektóre tradycje także w inny sposób pokazują, że Hazrat Ali był szczególnie miłowany przez Boga Najwyższego. 

Archanioł Gabriel (Jibra’il) przyniósł Prorokowi Muhammadowi cytrynę z Nieba, w której znalazł on kawałek jedwabiu z Raju oznaczony inskrypcją stwierdzającą, że jest to prezent od Boga dla Hazrata Ali. Bóg obdarował też Hazrata Ali koszulą Aarona, co było refleksem wspomnianej już tradycji zgodnie z którą Alego łączyły z Prorokiem więzy analogiczne do tych jakie łączyły Aarona z Mojżeszem, obdarował także koszulą Adama, rogiem Mojżesza i magicznym pierścieniem Salomona. Hazrat Ali urodził się obrzezany, nie rzucał cienia i nikt nigdy nie widział jego ekskrementów, ponieważ Bóg rozkazał Ziemi by natychmiast je zakrywała.

“Pozycja Alego w popularnej religii i myśli jest niższa tylko od pozycji Mahometa.(…) Całe życie Alego jest [w niej] w rzeczywistości postrzegane jako seria cudownych wydarzeń, od momentu kiedy ziemia zaświeciła w noc jego urodzin, aż do chwili jego śmierci, kiedy kamienie wokół świątyni w Jerozolimie pokryły się krwią” – pisze jego krytyk, Ibn Tajmijja. Nie sposób wymienić wszystkich przypisywanych mu cudów i związanych z nim ludowych tradycji, częściowo tylko wymienionych przez Ibn Tajmijję – trzeba skoncentrować się na najważniejszych. “Pytają, ile jest prawdy w tej oto legendzie o Alim: zwalczył dżinny w studni w Zat al-Alamie. W dniu Chajbaru wyciągnął rękę i wojsko przeszło po niej. W bitwie nad Fosą natarł na wrogie oddziały, a te się rozdzieliły przed nim na siedemnaście grup i za każdą z tych grup znalazł się człowiek, który siekł mieczem, mówiąc: Ja jestem Ali. Miecz Alego, Zulfikar, zależnie od jego chęci wydłużał się lub skracał; uderzył nim Mar Sabę mającego na głowie marmurowe naczynie; jednym zamachem rozpłatał na dwoje i jego, i jego konia, a miecz zagłębił się w ziemię na dwa lub trzy łokcie; i usłyszano głos, który wołał w powietrzu: Nie masz miecza nad Zulfikara; nie masz jeźdźca nad Alego. Miał on machinę (mandżanik: katapultę) i przy jej pomocy strzelał pociskami aż do Hisn al-Ghurabu. Potajemnie wysyłano go do wszystkich proroków, a jawnie do Mahometa. Walczył przeciw dwudziestu, trzydziestu, pięćdziesięciu wojownikom. Złapał za pierścień przy wrotach Chajbaru i tak nim potrząsnął, że miasto zachwiało się w posadach, a z jego murów zwaliły się blanki” – pisze Ibn Tajmijja. Hazrat Ali miał kiedyś w Maghrebie zostać otoczony przez chrześcijańską armię, ale uratował się wyrąbując sobie przejście przez góry jednym uderzeniem swojego miecza. W dawnym Iranie powstał cały krąg opowieści o przygodach jego i jego towarzyszy; Malika al-Asztara i Abu Mihdżana – prawdopodobnie wzorowanych na przygodach legendarnego Rustama – a związanych z ich wojnami przeciwko Sasanidzie Kawadowi oraz walkami ze smokami i demonami. Niektóre z tych historii były po prostu próbami dania nowej legitymacji przedislamskim tradycjom – tak np. święto zoroastryjskiego Nowego Roku (nourūz) mogło być obchodzone ponieważ uznano, że tego dnia Prorok Muhammad przedstawił Hazrat Alego jako swojego sukcesora (Khalifa, Chalifa).

Ugrupowaniem sufickim o charakterze synkretycznym, lecz bardzo silnie związanym ze światem wierzeń islamu jest Ahl-e Haqq (Ahl-e-Hakk). Również w tej duchowej doktrynie Hazrat Ali odgrywa bardzo ważną rolę. Według nauk mistrzów ahl-e hakk Bóg, istniejący samotnie jeszcze przed pojawieniem się czasu, objawiał się poprzez siedem kolejnych wcieleń. Pierwszym z nich była Perła (Xawandagar), która stworzyła świat, drugim zaś Ali ibn Abi Talib. To on objawił zasady wiary i praktyki duchowej Ahl-e Hakk. Ponieważ jest on drugą z teofanii, tym samym jest starszy od proroka Adama i wszystkich proroków, z Muhammadem włącznie. Według niektórych wersji doktryny Ahl-e Hakk, Hazrat Ali współistniał z Bogiem i razem z nim dokonywał dzieła stworzenia. Później dopiero, żeby ludzie mogli zrozumieć Boga, przyjął ciało człowieka. Liczne legendy Ahl-e Hakk ukazują wyższość Hazrata Ali nad Muhammadem. Ważną dla sufizmu i ezoteryki szyickiej ideę preegzystencji i wędrówki dusz wprowadził Abd Allah Ibn Sabaʾ Harb Madaini (zm. 744/127). Według niego zarówno Prorok Muhammad jak i Hazrat Ali oraz jego następcy byli boskimi istotami o specjalnym znaczeniu. Duch Święty (Rūh al-Qud[u]s) był po kolei przekazywany pomiędzy nimi. Jeszcze przed powstaniem świata istniały “cienie” (az.illa), pierwsze stworzenia, których pycha spowodowała powstanie materialnego świata. Wędrówka dusz jest karą dla tych z “cieni”, które nie rozpoznały właściwego dla ich epoki imama jako Boga.

Zdaniem szyitów każdy prorok Boży miał swojego imama, który był niezbędny do wykonania jego misji. W przypadku Proroka Muhammada takim imamem był Hazrat Ali. Prorok przyniósł objawienie (tanzīl) i szariat, podczas gdy Hazrat Ali, spadkobierca jego wiedzy, miał zapewnić po jego śmierci ich właściwą interpretację (taʾwīl). Ci, którzy uznali Proroka Muhammada, ale nie uznali Hazrata Ali i następnych imamów, zatrzymali się jedynie na zewnętrznym, powierzchownym znaczeniu Koranu. Nie są oni wprawdzie niewiernymi, ale nie mają dostępu do prawdziwej istoty Boga, która objawia się jedynie poprzez imama, związanego z nim mistyczną więzią (Wilāya). Czasami imam jest nazywany dosłownie “mówiącym Koranem”. Jest on teofanią Boga nie tylko przez swoje słowa, ale jako cała osoba. Hazrat Ali, imam par excellence, miał powiedzieć: “Ja jestem skarbnicą wiedzy; Ja jestem tajemnicą niewidzialnego; Ja jestem tajemnicą tajemnic: ja jestem Twarzą Boga; Ja jestem Pierwszym; Ja jestem Ostatnim; Ja jestem Ukrytym; Ja jestem Jawnym; Ja jestem stworzonym; Ja jestem Stwórcą; Ja jestem Najwyższym Sędzią; Ja posiadam przenikliwe Słowo; Ja zgłębiłem wnętrze na ścieżkach Księgi; Ja jestem Litościwym; Ja jestem Miłosiernym…”.

Hazrat Ali pozostawił po sobie czternastu synów i dziewiętnaście córek z dziewięciu żon i kilku konkubin, z których poważniejszą rolę polityczną mieli w przyszłości odegrać synowie Fatimy Hasan (625-670) i Husajn (626-680), którzy byli kolejno; drugim i trzecim imamem szyitów oraz Muhammad ibn al-Hanafijja (? – 700), który był uznawany za imama przez Kajsanitów. Wszystkie pozostałe żony i konkubiny Hazrat Ali miał dopiero po śmierci Fatimy, która wcześniej była jego jedyną żoną. Hazratowi ‘Ali przypisuje się zbiór rozważań, kazań, listów i powiedzeń “Ścieżka elokwencji” (Nahĝ al-balāġa), stanowiący arcydzieło arabskiej literatury, chociaż przez orientalistów dzieło to uważane jest w większej części za apokryf ułożony znacznie później przez szyitów, podobnie zresztą jak przypisywany Hazratowi Ali dywan. Jest on także uważany za źródło około 600 hadisów, a wiele wypowiedzianych przez niego myśli o charakterze religijnym i mądrościowym jest powszechnie znanych w świecie muzułmańskim, zarówno wśród szyitów, jak i sunnitów, nie tylko wśród adeptów różnych szkół sufizmu.

W chwili śmierci Proroka Muhamamda przed wspólnotą wierzących stanęło zadanie rozstrzygnięcia sprawy następstwa po nim. Ścierały się ze sobą przede wszystkim dwie koncepcje: według pierwszej kryterium przejęcia władzy powinny być zasługi dla islamu, według drugiej pokrewieństwo z Prorokiem. Pierwsza z nich była bliższa tradycji beduińskiej, zgodnie z którą stanowisko wodza plemienia było obieralne. Przyjęcie drugiej koncepcji oznaczało oddanie władzy Hazratowi Ali, który był najbliższym żyjącym męskim krewnym Proroka Muhamamda. Zgodnie z muzułmańską tradycją, powracając ze swojej ostatniej pielgrzymki do Mekki – później nazwaną “pożegnalną” – Prorok Muhammad 16 marca 632/18-ego zu al-hidżdża 10-ego roku zatrzymał się nad Stawem Chumm i wziąwszy Hazrata Ali za rękę powiedział:”O ludzie, wiedzcie, że czym Aaron był dla Mojżesza tym Ali jest dla mnie, z wyjątkiem tego, że po mnie nie będzie żadnego proroka i on będzie waszym obrońcą (Walī) po mnie. Dlatego Hazrat Ali jest panem każdego, którego ja jestem panem.” Potem zaś podniósł rękę Hazrat Alego i powiedział:”O Boże, bądź miłosierny dla tego, kto jest oddany Alemu, okaż wrogość temu, kto jest jego wrogiem, daj zwycięstwo temu, kto pomaga Alemu, i opuść tego, kto opuści Alego. Niech prawda prowadzi Alego do końca jego życia”. Zdaniem szyitów Prorok Muhammad w ten sposób jasno objawił, że Hazrat Ali ma przejąć po nim władzę, która następnie ma przejść na jego potomków. Tymczasem w trakcie narady po śmierci Proroka jego następcą (to jest kalifem) został wybrany Abu Bakr, co według szyitów było jawnym pogwałceniem woli Proroka Muhammada i cofnęło islam do epoki arabskich wojen beduinów. Sunnici generalnie nie przeczą temu, że wydarzenia nad Stawem Chumm w wyżej opisanym kształcie miały miejsce, lecz “ich zdaniem Muhammadowi chodziło [jedynie] o podkreślenie znaczenia Hazrata Ali, który był bardzo nielubiany przez pierwszych muzułmanów”.

Pozycja Hazrata Ali (as) jest wywyższona w sufizmie 

Według Hazrata Ali (as) podstawą religii jest poznanie Boga. Hazrat Ali utrzymywał, że wielkość gnozy (marefa) leży w potwierdzeniu istnienia Boga. Wielkością potwierdzenia jest tauhid (adwaita), czyli uznanie prymatu Boga we wszystkich sprawach. Hazrat Ali uważał że człowiek jest falą na bezgranicznym oceanie Boga i tak długo jak jego wizja Boga zakryta jest chmurami niewiedzy i zmysłowości, człowiek będzie uważał siebie za oddzielną istotę, ale kiedy zasłony między nim a Bogiem uniosą się, człowiek będzie wiedział kim naprawdę jest. Wtedy fala będzie stanowić część oceanu. Takie oświecenie jest niezbędne by człowiek mógł poznać wpierw siebie, dopiero wtedy jest w stanie poznać Boga. Wszelki rodzaj ludzkiej wiedzy, który nie jest w stanie doprowadzić człowieka do poznania Rzeczywistości Bożej jest bezużyteczny, ponieważ nie jest w stanie wypełnić pustki w ludzkiej duszy. Hazrat Ali utrzymywał, że by to osiągnąć, należy oddać się sufickim praktykom ascetyczno-mistycznym. Sufizm czerpie swoją moc właśnie z objawinia, z marefatu. Hazrat Ali (as) pragnął, by każdy człowiek pielęgnował cnoty, ponieważ dzięki nim człowiek jest w stanie oczyścić swoją duszę i dostąpić duchowego oświecenia. Doktryna o wewnętrznym świetle którą głosił Hazrat Ali (as) jest esencją sufickiej myśli owych czasów. Stąd Ali Ibn Abi Talib (as) jest przez sufich uznany „księciem” świętych i „ojcem” sufizmu.

Pierwszy powód wywyższenia Hazrata Ali w sufizmie to cechy osobiste, gdyż Hazrat Ali (as) był człowiekiem niezwykle skromnym, żyjącym skromnie i nie przywiązującym się do spraw świata doczesnego. Hazrat Ali stał się wiec symbolem ubóstwa (fukara), które cechuje sufich, był też symbolem pobożności i żarliwości religijnej. Jak zauważył Abi Darda, jeden z towarzyszy Proroka (saws) „Nikt na tym świecie nie prześcignął Ali (as) w jego modlitwie.” Drugi powód to mądrość i wiedza dotycząca świata niewidzialnego, jaką przypisuje się Hazrat Ali. Sufi uważają, że Prorok Muhammad (saws) przekazywał dla Ali (as) wiele ze swojej proroczej wiedzy. Hazrat Ali stał się symbolem gnostyka, tego który posiada wiedzę ezoteryczną…

Wielu pośród najwcześniejszej społeczności sufickiej posiadało wysoki status świętości, ale nie każdy z nich posiadał taki zmysł metafizyczny w tym stopniu co Hazrat Ali (as). Muzułmańska tradycja bardziej pamięta Hazrata Ali (as) jako niezłomnego i niezwyciężonego wojownika swoich czasów, który zawsze był łaskawy nawet dla swoich wrogów. Ale jego inne cechy, poza polem walki, uczyniły Hazrata Ali (as) patronem ubogich i tego, co określa się na zachodzie jako rycerstwo, czyli muzułmańskiego futuwwah. Jednak najbardziej znane i cenione cechy Hazrata Ali to jego wysoka inteligencja i głęboka mądrość, jak również elokwencja i znajomość ezoteryki w jej dobroczynnym, jasnym wymiarze.

Pośród sunnickich sufich Imam Ali uznany jest jako przekaziciel duchowych nauk Proroka Mohammada (saws) i wszystkie sufickie tariki, prócz jednej wywodzą się od Hazrata Ali (as). Wszyscy potomkowie Proroka (saws) szanowani zarówno przez sunnitów jak i szyitów wywodzą swoją genealogię od małżeństwa Hazrata Ali z Fatimą, córką Proroka (saws). Przez Hazrata Ali płynie duchowy autorytet Proroka (saws), od niego wywodzi się też fizyczny ślad potomków Proroka (saws) i na Hazracie Ali (as) kończy się też Złoty Wiek islamu.

O ile duchowy autorytet nadany przez Proroka Muhammada (s) Hazratowi Ali (as) nie jest kwestionowany przez sufich sunnickich ani szyickich, różnica powstaje jednak tam, gdzie mamy do czynienia z autorytetem świata doczesnego. Jako pierwszy imam szyicki, Hazrat Ali połączył w sobie dwa rodzaje zwierzchnictwa, to jest duchowe i doczesne, co według szyizmu jest rzeczą naturalną, w ten sposób rozróżnianie między tym co ezoteryczne i tym co egzoteryczne staje się mniej wyraziste. Sufi jednak są w stanie funkcjonować w społeczności gdzie władza jest egzoteryczna. Dlatego sufi przyznają Hazratowi Ali (jak również Abu Bakrowi) rolę przekaziciela wewnętrznych sekretów, jednocześnie godząc się, że egzoteryczna władza takimi przekazicielami wiedzy nie jest. Innymi słowy, hierarchie wertykalne i horyzontalne nie muszą się łączyć. Patrząc na sprawę z sufickiego punktu widzenia, najgłębsze prawdy nie są przeznaczone dla każdego, dlatego nauczanie ich dla szerokiego ogółu ludzi mogłoby przysporzyć więcej szkód niż korzyści.

Korzenie sufizmu tkwią znacznie głębiej w historii Bliskiego Wschodu i Persji niż w samym islamie. Istnieje wiele fragmentów Koranu, które posiadają typowo mistyczny, metafizyczny charakter. Prorok Muhammad (saws) sam wykazywał mistyczne skłonności i bardzo często udawał się do jaskini Hira w celu medytacji i kontemplacji. Święty Prorok Muhammad był odbiorcą dwóch rodzajów objawień, jedno zawarte w Koranie, a drugie zawarte w jego sercu. Pierwszy z nich przeznaczony dla wszystkich, drugie dla wybranych niewielu, których serca mogą być oświetlone Boskim Światłem (Allah-an-Nur). Wiedza Świętego Proroka była więc zarówno wiedzą książkową (ilm-i-safina) oraz wiedzą serca (ilm-i-sina). Hazrat Ali otrzymał swoją wiedzę serca od świętego Proroka (saws).

Wielcy sufi o Hazrat Ali 

Hazrat Hodża Muinuddin Cziszti z Adżmeru (Ajmer) w swojej książce ‘Gandż i asrar’ napisał , że „jeśli Salik nie będzie naśladował Hazrata Ali i nie ustanowi autentycznej i głębokiej z nim relacji w swoim sercu i swojej duszy, to nawet tysiąc lat surowych dyscyplin i wysiłków aby okiełznać duszę cielesną nie da mu nawet jednego grama wiedzy (gnozy), prócz tej, której udzieli mu sam Bóg Najwyższy Swą łaską.”

Maulwi Ismail w swojej książce Sirat-e-mustakim mówi, że „pozycja Hazrata Ali jest wysoka co widać po ilości jego zwolenników. Wszystkie etapy świętości, kutubijatu, ghausijatu, abdalijatu i innych podobnych funkcji zostało osiągnięte za jego życia i pozostaną możliwe do osiągnięcia do końca świata jedynie za jego zgodą i mediacją. Godność królów, siła i autorytet wszystkich przywódców świata są w jego rękach. Jest to dobrze znane tym, którzy posiadają możliwość podróży i nauki tajemnic świata malakut.”

Dżunaid z Bagdadu cytowany w Fazl-al-kitab Muhammada Parsy powiedział że „Ali Ibn Abi Talib jest prekursorem drogi mistycznej, ponieważ pokazał nam drogę duchowych tajemnic ukrytych w sercu. Jest tym, który po odejściu Proroka wskazywał na boskie prawdy.”

Imam Fakhr addin Razi mówi w Arba In fi Usul-al-din mówi, że „w kwestiach wewnętrznej wiedzy (gnozy) drzewo genealogiczne wszystkich mistyków ma swój końcowe ogniwo w Hazracie Ali.

Sufickie nauki i powiedzenia Hazrata Ali 

* Ambicją kobiety jest odstępstwo od wiary, ambicją mężczyzny – wiara.
* Bądź cierpliwy, albowiem cierpliwość jest dla wiary tym, czym głowa dla ciała. Ciało bez głowy niewiele jest warte, zupełnie jak wiara bez cierpliwości.
* Bądź szczodry, ale nie rozrzutny; bądź oszczędny, ale nie skąpy.
* Bieda jest prawdziwym nieszczęściem, ale od biedy gorsza jest choroba ciała, a od choroby ciała gorsza jest choroba duszy. 
* Bogactwo jest prawdziwą łaską, ale od bogactwa lepsze jest zdrowie, a od zdrowia – posłuszeństwo duszy. 
* Biedak jest jak obcokrajowiec we własnej ojczyźnie. 
* Bierz od świata to, co ci daje, ale nie domagaj się tego, czego ci dać nie chce. Natomiast prosić możesz zawsze. 
* Bo­gac­two rodzi pożądanie. 
* Bóg nie ma głupcom za złe, że się nie uczą, lecz ma za złe mądrym, że nie uczą głupców.
* Bóg po to cię obdarzył rozumem, byś miał gdzie szukać ratunku.
* Cierpliwość to grób dla przywar. 
* Człowiek mądry liczy na swoją pracę, głupi ufa złudzeniom. 
* Człowiek uczony widzi sercem i umysłem – nieuk widzi jedynie oczami. 
* Człowieka złośliwego najłatwiej unieszkodliwić pochwałami. 
* Ilu to uczonych mężów zgubiła głupota, a wiedza na nic im się nie przydała. 
* Im lepiej zapamiętasz własne doświadczenia tym łatwiej ci będzie o sukces.
* Im mniej nienawiści, tym więcej zdrowia.
* Jeśli pokonasz wroga, okaż mu litość, jesteś przecież silniejszy od niego.
* Jeśli zajmuje cię tylko to, co wkładasz do brzucha, nie jesteś wart więcej niż to, co wychodzi z twojego brzucha.
* Język mądrego jest w jego sercu, serce głupiego – na jego języku.
* Kobieta jest skorpionem, którego ukąszenie sprawia przyjemność.
* Kobieta staje się piękną dopiero wtedy, gdy wykarmi dziecko i ogrzeje łoże.
* Kto w nieszczęściu rozkłada ręce, ten się naraża na niepowodzenie.
* Kto tylko czuwa nad własnym majątkiem, ten zginie za życia. 
* Kto zbyt długo walczy z głupotą, może na zawsze stracić z oczu prawdę.
* Łagodność i cierpliwość to bliźnięta zrodzone ze wspaniałomyślności.
* Marzenia, które trwają nazbyt długo, nigdy nie doprowadzą do celu.
* Masz przyjaciół tysiąc – zbyt mało ich będzie. Masz wroga jednego – napotkasz go wszędzie.
* Mądrość starca więcej znaczy niż wytrwałość młodzieńca w walce. 
* Miarą człowieka jest jego siła woli. 
* Milczenie jest ogrodem myśli. 
* Miłość najłatwiej złowić w sieć radości.
* Najlepsze są te kobiety, które są cnotliwe wobec obcych, a rozpustne wobec męża.
* Najlepszym ze wszystkich przyjaciół jest zadowolenie.
* Największą jej [przyjaźni] chorobą jest zazdrość, gdyż prowadzi do nieszczerości i rywalizacji.
* Największą wadą jest karcenie innych za to, co jest twoją przywarą. 
* Nie każdy, kogo złapano w czasie zamieszek, jest buntownikiem.
* Nie ma większego bogactwa od rozumu; nie ma większej biedy od głupoty; nie ma lepszego dziedzictwa niż dobre wychowanie ani lepszego pomocnika od dobrej rady.
* Nie przechytrzysz choroby, choć byś nawet bardzo tego pragnął.
* Pożądanie jest jak cel bez powrotu, jak nieuczciwy gwarant; pożądać to jakby zakrztusić się wodą, której się nie wypiło.
* Pożądliwość jest niekończącym się zniewoleniem.
* Pożądliwość przynosi upodlenie. 
* Póki do­pisu­je ci szczęście, nikt nie dos­trze­ga twoich wad. 
* Prawda może być trudna, ale jej skutki bywają chwalebne, nieprawda może być miła, ale jej skutki przerażające. 
* Przesada i niestaranność to cechy głupca.
* Rozdając jałmużnę, prosicie Boga o dary.
* Są ludzie, którzy wierzą w Boga z pożądania. To kupcy. Są ludzie, którzy wierzą w Boga ze strachu. To niewolnicy. Ale są też tacy, którzy wierzą w Boga z wdzięczności. To ludzie wolni.
* Serca są podobne do naczyń, im więcej pomieszczą, tym są lepsze.
* Troski to połowa drogi do starości.
* Tylko głupiec w pośpiechu bierze się do czegoś, czego nie potrafi zrobić.
* Ucho jest bezużyteczne, kiedy umysł jest roztargniony.
* Ulegać własnej pożądliwości to pogardzać samym sobą; ujawniać swoje wady to godzić się na poniżenie; być sługą własnego języka to lekceważyć samego siebie.
* W zachwycie nad samym sobą stracisz z oczu cel, do którego dążysz.
* Walki umysłów najczęściej toczą się w blasku żądzy.
* Wartość człowieka poznasz po jego języku.
* Wielkość mężczyzny mierzy się jego ambicjami, jego prawdomówność – odwagą, męstwo – uporem, zaś zasługi okupem krwi, który przyjdzie za niego zapłacić.
* Wielu będzie się gniewać na tego, kto jest z siebie dumny.
* Wybaczcie potknięcia ludziom szlachetnym, albowiem każdego z nich Bóg wyprowadzi na słuszną drogę.
* Wytrwałością osiągniesz powodzenie, nawet gdybyś miał długo czekać.
* W życiu są dwa rodza­je dni: dla ciebie i prze­ciw to­bie, gdy nas­ta­je ten pier­wszy ciesz się nim, gdy ten dru­gi – znieś go cierpliwie. 
* Zazdrość jest największą chorobą przyjaźni. 
* Życie bez ludzi, których się kocha, jest samotnością.

Złote myśli, praktyczna, oświecona mądrość wypowiedziana przez Świętego Mistrza Sufickiego Hazrata Ali stanowi zbiór podstawowych myśli do rozważań i kontemplacji we wszystkich szkołach sufickich.