Nafs - Ego Jaźń Dusza Sufizm

NAFS - EGO, NIŻSZA JAŹŃ, DUSZA 

TRENING EGO I ROZWÓJ OSOBOWOŚCI NA ŚCIEŻCE SUFICH 

Nafs to w naukach duchowych sufich niższe ja, zwierzęce ego, działające odruchowo ja, które musi zostać oczyszczone i uwznioślone, a także wyedukowane i nauczone ludzkiej oraz z czasem duchowej moralności. Użyte w tym znaczeniu słowo nafs odnosi się na samym początku do an-Nafs al-Ammara, do „kompulsywnego ja”, czy też „rozkazującego ja” lub inaczej do "barbarzyńskiego ja" lub do "zwierzęcego ja" zwanego podświadomością pierwotną. W poważnych szkołach myśli sufickiej istnieje drabina różnych ja, czy też bardziej subtelnych poziomów świadomości, takich jak „natchnione ja”, czy „zaspokojone ja”, aż do poziomu ja doskonałego, czystego jak zwierciadło (czysty umysł, czyste ego). Jednym z celów praktyki sufich jest oczyszczenie ego (nafs) i uzyskanie dostępu do tych bardziej subtelnych stanów świadomości. 

Trzyliterowy rdzeń słowa NAFS, literalnie nūn fā sīn (ن ف س) występuje w Świętym Koranie 298 razy w czterech postaciach gramatycznych.  

1. Raz jako forma V czasownika tanaffasa (تَنَفَّسَ); 

2. Raz jako forma VI czasownika yatanāfasi (يَتَنَافَسِ); 

3. Aż 295 razy jako rzeczownik nafs (نَفْس); 

4. Raz jako forma VI imiesłowu czynnego mutanāfisūn (مُتَنَٰفِسُون); 

Nafs (literki: nūn fā sīn) jest wymiarem człowieka, pomiędzy wolnym duchem ruh, który jest światłem, a materialnym ciałem al-Jism (Dżism), które jest ciemnością. Duchowa walka mudżahada prowadzona jest przeciwko ciągnącym w dół tendencjom Nafs, które uwodzą serce Qalb i próbują odwieść je od Boga. Nafs jest również domeną imaginacji, złudzeń, rojeń i omamów. Bóg jest wewnątrz naszych jaźni (nafs), ale my ludzie Go nie widzimy. Cała praca Tasawwuf (Duchowości, Mistyki) zmierza w kierunku transformacji niższej czy zwierzęcej jaźni an-Nafs al-Ammara w oczyszczoną i udoskonaloną Jaźń an-Nafs al-Kamila, oraz postrzegania Boga we wszystkim i wszędzie. Istnieje siedem etapów rozwoju jaźni (ego), siedem pozycji w rytualnej modlitwie, siedem wierszy w pierwszym rozdziale Koranu al-Fatiha (Fateha) i siedem poziomów wiedzy. Wszystko to jest ze sobą ostatecznie powiązane. 

Dżihad - zmaganie i walka z ego

Dżihad - z języka arabskiego جهاد , ğihād – zmaganie, walka – w kulturze islamu pojęcie pierwotnie oznaczające dokładanie starań i podejmowanie trudów w celu wzmocnienia wiary i islamu. W tradycji europejskiej termin ten często, choć nie do końca precyzyjnie, tłumaczy się jako „święta wojna”. W Świętym Koranie i muzułmańskiej tradycji dżihad oznacza wszelkie starania podejmowane w imię szerzenia i umacniania islamu: zarówno poprzez walkę zbrojną, nawracanie niewiernych, pokojowe propagowanie islamu, jak i wewnętrzne zmagania wyznawcy.  

Dżihad to niezwykle złożone zjawisko, ponieważ sami muzułmanie często rozumieją dżihad różnorako, co zależy od wielu czynników: od kraju zamieszkania i jego polityki zagranicznej i wewnętrznej, od poglądów politycznych poszczególnych grup i jednostek, od zaangażowania duchowego we własną religię, itp. Zwykli muzułmanie pojmują przez dżihad codzienne zmaganie się ze swoim losem. Mówią, że jeśli kobieta rodzi dziecko, to jest w dżihadzie. Jeśli studenci zarywają noce, żeby dobrze zdać egzamin, to są w dżihadzie. Takie pojmowanie wynika bezpośrednio z samego znaczenia słowa ,,dżihad'', które brzmi ,,wysiłek''.  

Wielki i mały dżihad. Niekiedy dokonuje się rozróżnienia dżihadu na dwa rodzaje: większy i mniejszy. Rozróżnienie to oparte jest na dwóch hadisach wątpliwej autentyczności, zachowanych w źródłach z przełomu X i IX wieku. Hadisy te zwykle uznawane są za słabe (da'if) a ich autentyczność za nieco wątpliwą, w związku z czym i sam podział dżihadu na wielki i mały budzi wątpliwości. W myśl tego rozróżnienia dżihad większy (al-dżihad al-akbar) ma być ważniejszy i polegać ma na nieustannych wysiłkach podejmowanych przez każdego muzułmanina w celu wykorzenienia wszystkiego, co w jego życiu jest grzeszne lub przeciwne takiemu sposobowi życia, jakiego Bóg chce dla ludzi. Ma to być zatem walka z Szatanem i jego pokusami lub wszelkie działania na rzecz własnej gminy. Narzędziami tego dżihadu są serce w pierwszym przypadku, a ręce i język w drugim. Dżihad mniejszy (dżihad bis-sajf, al-dżihad al-asghar) utożsamiany jest w tym przypadku z walką zbrojną. 

Bardzo często, kiedy mowa o islamie, słyszy się słowo dżihad w znaczeniu „święta wojna”. Dżihad ma jednak w języku arabskim dosłowne znaczenie: „dokładanie starań, podejmowanie wysiłków” (ten sam rdzeń dż-h-d jest w słowie idżtihad – „wysiłek, tworzenie prawa” czy mudżahid – szyicki uczony prawnik). Terminem tym określa się w islamie wysiłki i starania na „ścieżce Boga” w celu ustanowienia w świecie panowania dobra i sprawiedliwości, a wykorzenienia zła i ucisku, a zatem także wszelkie działania podejmowane na rzecz szerzenia islamu. W islamie nie było nigdy pojęcia „świętej” czy religijnej wojny, całe życie muzułmanów jest bowiem podporządkowane Bogu. Jak formułuje to prof. J. Danecki, „kopanie piłki czy jedzenie szparagów jest dla muzułmanina tak samo religijne jak odmawianie modlitwy”.