Reb Meshullam Zalman Schachter-Shalomi - Chasydzki Rabin i Suficki Szajch
Meshullam Zalman Schachter-Shalomi (28 sierpnia 1924 – 3 lipca 2014), powszechnie nazywany imieniem tytularnym „Reb Zalman” (pełne hebrajskie nazwisko: Meszullam Zalman Hiyya ben Chaya Gittel veShlomo HaCohen), jest jednym z założycieli Ruchu Odnowy Żydów i innowatorem w dialogu ekumenicznym, w tym pomiędzy społecznością żydowską i muzułmańską w USA. Reb Zalman w 1988 roku, na przełomie kwietnia i maja, gościł w Polsce, w Krakowie, na seminarium ekumenicznym, z wykładami na tematy chasydyzmu i kabały.
Urodzony jako Meshullam Zalman Schachter w 1924 roku w rodzinie Shlomo i Hayyah Gittel Schachter w Żółkwi, wówczas Polska, a obecnie Ukraina, Schachter dorastał w Wiedniu w Austrii. Jego ojciec był liberalnym chasydem z Belzer i kształcił Zalmana zarówno w syjonistycznej szkole średniej, jak i w ortodoksyjnej jesziwie. Schachter został uwięziony w obozach dla internowanych przez francuskich kolaborantów Adolfa Hitlera z reżimu Vichy i uciekł przed niemiecko-francuskimi nazistami, wyjeżdzając do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w 1941 roku. Został wyświęcony na ortodoksyjnego rabina w 1947 roku w społeczności chasydzkiej Chabad z miasta Lubawicze, pod przywództwem szóstego Lubawickiego Rebe, Josefa Yitzchok Schneersohn'a i służył żydowskim zborom Chabad w Massachusetts i Connecticut.
Meshullam Zalman Ha-Kohen Schachter urodził się 17 sierpnia 1924 roku w Żółkwi w Polsce jako syn Szlomo i Hayyah Gittel Schachterów. W 1925 jego rodzina przeniosła się do Wiednia w Austrii, gdzie spędził większość swojego dzieciństwa. Jego ojciec uważał się za chasyda bełzerskiego, Żyda wyznającego szkołę myśli i praktyki chasydzkiej związanej z linią rabinów z miasta Bełza. W tym samym czasie jego rodzina była liberalna i kształciła małego Zalmana w lewicowym syjonistycznym liceum, gdzie uczył się świeckich przedmiotów, takich jak łacina i współczesny hebrajski, a także w tradycyjnej ortodoksyjnej jesziwie, gdzie studiował klasyczne teksty żydowskie, takie jak Tora i Talmud.
W 1938 roku, po nazistowskiej aneksji Austrii do Niemiec, gdy Zalman Schachter miał zaledwie 13 lat, jego rodzina rozpoczęła długą ucieczkę przed nazistowskim uciskiem niemiecko-francuskim przez Belgię, Francję, Afrykę Północną i Karaiby, aż w 1941 roku rodzina wylądowała w Nowym Jorku. Podczas pobytu w Antwerpii w Belgii jako nastolatek Zalman Schachter zaczął uczęszczać do kręgu chasydów Chabad, innej szkoły myśli chasydzkiej wywodzącej się z miasta Lubawicz. Schachter tak zakochał się w tym podejściu do judaizmu, że stał się chasydem Chabad jeszcze w Europie. Po wylądowaniu w Nowym Jorku zapisał się do jesziwy Chabad w Nowym Jorku, a w 1947 otrzymał święcenia rabinackie od Centralnej Jesziwy z Lubawicza, obecnie zlokalizowanej na Brooklynie w stanie Nowy Jork, z dala od swoich początków we wschodniej Europie.
W 1948 roku wraz z rabinem Shlomo Carlebachem, Zalman Schachter został początkowo wysłany, aby przemawiać na kampusach uniwersyteckich przez lubawiczerskich rebe Menachema Mendla Schneersona. W 1958 Zalman Schachter opublikował prywatnie pierwszą angielską książkę o medytacji żydowskiej. Została ona później przedrukowana w "The Jewish Catalog" i była czytana przez całe pokolenie Żydów, a także przez niektórych chrześcijańskich kontemplatorów. Zalman Schachter opuścił ruch lubawiczerów po eksperymentach z „sakramentalną wartością kwasu lizergowego” w 1962 roku. Wraz z późniejszym wzrostem ruchu hippisowskiego w latach 60-tych i wystawieniem się na chrześcijański mistycyzm odszedł od stylu życia Chabad.
Ruch Chabad-Lubavitch (Chabad z Lubawicza) zaczął dystansować się od rabina Zalmana Schachtera-Shalomi później w latach sześćdziesiątych XX wieku. W tym czasie przedstawiał słuchaczom college'u i członkom kongregacji, którą prowadził w Somerville w stanie Massachusetts, duchowe tradycje judaizmu: medytację, mistycyzm i devekut. Czasownik "dvk" od devekut występuje często w Księdze Powtórzonego Prawa czyli w Deuteronium (4:4, 10:20, 11:22, 13:5, 30:20) w kontekście bliskości i przywiązania do Boga. Talmud pyta, jak to jest możliwe, aby człowiek „przylgnął do Boga”, przybliżył się do Boga (JHWH Elohim), który jest „pożerającym Ogniem” (Pwt 4:24) i odpowiada, że jest to spełnione przez poślubienie córki uczonego lub materialną pomoc uczonym (Ket. 111b). Gdzie indziej w odpowiedzi na to samo pytanie odpowiada, że spełnia się to przez naśladowanie Boga i naśladowanie Jego atrybutów (fragment w Socie 14a powinien oczywiście opierać się na zdaniu „i przylgnij do Niego” w cytowanym wersecie, a nie na słowa „Idziecie za Panem, Bogiem waszym”).
W latach 1956-1975 reb Zalman Schachter przebywał w Winnipeg w Manitobie, choć dużo podróżował. W Winnipeg pracował jako dyrektor Hillel i jako kierownik Studiów Judaistycznych na Uniwersytecie Manitoba. Te pozycje pozwoliły mu dzielić się swoimi pomysłami i doświadczalnymi technikami duchowości z wieloma żydowskimi i nieżydowskimi studentami, pozostawiając trwałe wspomnienia. Podczas studiów na Uniwersytecie Bostońskim (w tym na zajęciach prowadzonych przez Howarda Thurmana) przeżył intelektualną i duchową przemianę. W 1968 roku, na urlopie naukowym z wydziału religii Uniwersytetu Manitoba, dołączył do grupy innych Żydów w zakładaniu havurah (małego zgromadzenia spółdzielczego) w Somerville, Massachusetts, zwanego Havurat Shalom.
Niedługo po święceniach Zalmana Schachtera ówczesny Lubawiczowski Rebe dostrzegł potrzebę odejścia od wyspiarskiego judaizmu, który kładł nacisk na wewnętrzną wspólnotę, i zamiast tego odbudował to, co zostało zniszczone w Europie podczas I oraz II wojny światowej. Wyobrażał sobie, że robi to, szerząc judaizm tak daleko i szeroko, jak tylko można go rozprzestrzenić za pośrednictwem rabinów Chabad zwanych „emisariuszami”. Pierwszymi dwoma emisariuszami Chabadu byli Zalaman Schachter, teraz w wieku około 20 lat, i jego przyjaciel rabin Shlomo Carlebach, z których każdy podróżował do kampusów uniwersyteckich, aby inspirować młodych Żydów w powojennej Ameryce do głębszej praktyki judaizmu. Schachtera po tym jak został emisariuszem objął stanowisko rabina kongregacyjnego w Fall River w stanie Massachusetts. Później służył jako kongregacyjny rabin w New Bedford w stanie Massachusetts. W 1956 roku uzyskał tytuł magistra psychologii religii (poradnictwo duszpasterskie) na Uniwersytecie w Bostonie i był gotowy do przejścia z pracy jako rabin kongregacyjny. Chciał zostać rabinem Hillelów i wkrótce przyjął stanowisko na Uniwersytecie Manitoba w Winnipeg w Kanadzie oraz stanowisko nauczyciela w tamtejszym Departamencie Religii (które piastował do 1975 roku). Niedługo potem przyczynił się do powstania Katedry i Kliniki Psychologii Pastoralnej w United College (później University of Winnipeg). Po drodze, w 1968 roku, Zalman Schachter uzyskał doktorat z hebrajskich liter (DHL) w seminarium judaizmu reformowanego, Hebrew Union College.
W ciągu tych dwudziestu lat Zalman Schachter coraz bardziej interesował się duchowym ekumenizmem (trzech wielkich religii), studiami interreligijnymi i eksperymentami, z którymi zetknął się na kampusach uniwersyteckich, spotkaniem, które oderwało go od jego chabadańskich początków. Był skutecznie „rozwiedziony” z chasydami lubawiczowskimi w kwestiach związanych z jego kontrowersyjnym zanurzeniem się we współczesnej kulturze i innych religiach (judaizm, chrześcijanstwo, islam i mazdaizm), ale kontynuował swoją życiową pracę jako „niezależny” chasyd, ucząc empirycznych wymiarów chasydyzmu jako jednej z największych na świecie duchowych tradycji. W tym samym roku otrzymał DHL (Doktor Hebrajskich Liter), podczas gdy był stażystą podoktoranckim na Brandeis University, odegrał kluczową rolę w zapoczątkowaniu ruchu hawura w amerykańskim judaizmie, kiedy wraz z niewielką grupą innych utworzył Havurat Shalom w Somerville, MA. W następnym roku, zainspirowany przez Havurat Shalom, duchowością chrześcijańskich trapistów oraz odkryciem i rozpowszechnianiem Zwojów z nad Morza Martwego, Zalaman Schachter założył chasydzko-kabalistyczny ruch duchowy B'nai Or Religious Fellowship (obecnie znany jako ALEPH: Alliance for Jewish Renewal) z małym kręgiem studentów, którzy chcieli tworzyć intencjonalną wspólnotę duchową, niespotykaną dotąd w istniejących w USA i Kanadzie instytucjach żydowskich.
W 1974 Schachter gościł miesięczny warsztat Kabały (Kabbalah) w Berkeley w Kalifornii; jego eksperymentalny styl i włączenie mistycznych i międzykulturowych idei są uznawane za inspirację do powstania hawury, która ostatecznie przekształciła się w kongregację Aquarian Minyan. W końcu całkowicie opuścił ruch Lubawiczów i założył własną organizację znaną jako B'nai Or, co oznacza „Synowie Światła”, tytuł, który wziął z pism znad Morza Martwego. W tym okresie był znany swoim zwolennikom jako „B'nai Or Rebe”, a tęczowy szal modlitewny, który zaprojektował dla swojej grupy, był znany jako „B'nai Or talit”. Zarówno eksperyment hawura, jak i B'nai Or zaczęły być postrzegane jako wczesne poruszenia ruchu żydowskiej odnowy. Zgromadzenie zmieniło później swoją nazwę na bardziej neutralną pod względem płci, „P'nai Or”, co oznacza „Twarze Światła” i kontynuuje działalność pod tą nazwą.
Po latach kultywowania własnej wizji żydowskiego przywództwa duchowego, Zalman Schachter ostatecznie wyświęcił swojego pierwszego rabina, Daniela Siegela z Bostonu (jednego z obecnych liderów ALEPH), w 1974 roku. W tym samym czasie pomógł założyć organizację Aquarian Minyan z Berkeley w Kalifornii, kotwicę nowego rodzaju judaizmu na zachodnim wybrzeżu, głęboko zanurzoną w chasydzkiej tradycji duchowej, a jednocześnie zaangażowaną we współczesny ekumenizm amerykański, ekumenizm czterech wielkich tradycji religijnych oparty na wartościach, które są wspólne dla zaratusztianizmu, judaizmu, chrzescijaństwa oraz islamu, ekumenizmu opartego na mistycznej myśli tych duchowych tradycji.
Kiedy Zalman Schachter kładł podwaliny pod tę formę powojennego amerykańskiego judaizmu, zaczął studiować sufizm i spotykać się z sufimi w Kalifornii. Spotkanie to doprowadziło w końcu do jego inicjacji jako szajcha w Sufickim Zakonie Hazrat Inayat Khan w 1975 roku (Zakon Sufi Chishti-Nizami-Kaleemi). W tym samym roku został również profesorem żydowskiego mistycyzmu i psychologii religii na Temple University, gdzie przebywał aż do wcześniejszej emerytury w 1987 roku, kiedy to otrzymał tytularny status emerytowanego profesora. W 1980 roku, gdy pewne denominacje amerykańskiego judaizmu zaczęły rozważać ideę otwarcia rabinatu dla kobiet, Zalman Schachter i dwie inne osoby wyświęciły jedną z wczesnych wpływowych kobiet rabinów, rabina Lynna Gottlieba (który później mieszkał w Nowym Meksyku). Tradycja judaistyczna generalnie jak pozostałe tradycyjne religie studiowane przez Zalman Schachtera nie zezwalały na funkcjonowanie kobiet jako rabinów (duchownych, kapłanek) w swoich instytucjach religijnych. Tradycyjne koncepty metafizyczne budowy i jakości dusz (istoty ludzkiej) sugerują bowiem, że dusza mężczyzny jest w energii solarnej, a dusza kobiety w energii księżycowej, w taoizmie to słynne Yang-Yin, w hinduizmie i buddyzmie Pingala oraz Ida, a w sufizmie Dżelal i Dżemal. Księżyc nie może pełnić funkcji Słońca, ani Słońce funkcji Księżyca. Jest to metofora czy alegoria mająca na celu opisać bardzo istotne funkcje duszy dla zdolności przekazywania błogosławieństw prosto ze Źródła i przypomina astrologiczny koncept greckiej filozofii misteryjnej, gdzie dusze mężczyzn są z Marsa lub Jowisza albo Słońca, a dusze kobiet z Wenus lub Księżyca. Działalność Zalmana Schachtera w przedmiocie wyświęcania czy ordynowania kobiet jako rabinów inspirowana jest niewątpliwie aktywnością Pir Vilayat Inayat Khan oraz Pir Samuela Lewisa zwanego Murshid SAM'em, którzy zaczęli ordynować kobiety jako sufickich szajchów, chociaż generalnie islam jest temu przeciwny.
W latach 80-tych XX wieku Zalman Schachter dodał do swojego imienia „Shalomi” (opierając się na hebrajskim słowie szalom, pokój i błogosławieństwo), jako wyraz pragnienia pokoju w Izraelu i na całym świecie. Gdy Zalman Schachter, który dodał imię Shalomi (od hebrajskiego słowa shalom lub pokój) jako wyraz swojego pragnienia „pokoju” w Izraelu i na całym świecie, ponieważ gdy skończył sześćdziesiąt lat, zaczął odczuwać, że jego ciało się starzeje. W 1985 roku Zalman Schachter-Shalomi wziął udział w czterdziestodniowym odosobnieniu w Lama Foundation w Nowym Meksyku i wyłonił się z nową nauką, która stała się podstawą jego książki "From Age-ing to Sage-ing" i katalizatorem ruchu duchowego starszych. Osiem lat po formalnym przejściu na emeryturę z Temple, w 1995 roku przeniósł się do Boulder w Kolorado i przyjął katedrę World Wisdom Chair w Instytucie Naropy (później Uniwersytet Naropa) i znalazł dom, z którego mógł w końcu nauczać kontemplacyjnego judaizmu i duchowości ekumenicznej w akredytowane środowisko akademickie. W 2004 roku Zalman Schachter przeszedł na pełną emeryturę z Uniwersytetu Naropa. W tym samym roku wraz z Netanelem Milesem-Yepezem założył także Pustynne Bractwo Przesłania, Zakon Suficko-Chasydzki, Inayati-Maimuni, łączący żydowską tradycję chasydzką i islamską suficką tradycję.
W późniejszych latach Zalman Schachter-Shalomi kierował Katedrą Światowej Mądrości w Instytucie Naropy; był emerytowanym profesorem zarówno na Uniwersytecie Naropy, jak i Świątyni. Służył również na wydziale Reconstructionist Rabinical College, Omega, NICABM i wielu innych ważnych instytucjach. Był współzałożycielem z rabinem Arturem Waskowem organizacji ALEPH: Alliance for Jewish Renewal, zrzeszającej P'nai Or i The Shalom Center oraz założycielem ALEPH Ordination Programs. Założone przez niego seminarium wyświęciło ponad 80 rabinów i kantorów. Zalman Schachter-Shalomi należał do grupy rabinów z różnych wyznań żydowskich, którzy podróżowali razem do Indii, aby spotkać się z Dalajlamą i porozmawiać z nim o przetrwaniu diaspory dla Żydów i buddystów tybetańskich. Tybetańczycy, wygnani ze swojej ojczyzny przez ponad trzy pokolenia, stają przed niektórymi z tych samych wyzwań asymilacyjnych, jakich doświadcza diaspora żydowska. Dalajlama chciał wiedzieć, jak Żydzi przetrwali z nienaruszoną kulturą. Ta podróż została opisana w książce Rodgera Kamenetza z 1994 roku „Żyd w lotosie”.
Motywy i innowacje
Prace Schachter-Shalomi odzwierciedlają kilka powracających tematów, w tym:
+ „Zmiany paradygmatu” w judaizmie;
+ Nowe podejścia do halachy (prawa żydowskiego), w tym „psycho-halacha” (od 2007 roku zwana „halachą integralną”) i doktryny takie jak eko-kaszrut;
+ Znaczenie dialogu międzywyznaniowego i „głębokiego ekumenizmu” (znaczące powiązania między tradycjami);
+ Judaizm „Cztery Światy” (integrujący sferę fizyczną, emocjonalną, intelektualną i duchową).
Zalman Schachter był oddany hipotezie Gai, feminizmowi i pełnemu włączeniu wielu grup osób wykluczonych do judaizmu. Jego innowacje w kulcie żydowskim obejmują śpiewanie modlitw w języku angielskim z zachowaniem tradycyjnych hebrajskich struktur i melodii, angażowanie davennerów (wiernych) w dialog teologiczny, prowadzenie medytacji podczas nabożeństw oraz wprowadzenie spontanicznego ruchu i tańca. Wiele z tych technik znalazło również drogę do bardziej głównego nurtu społeczności żydowskiej, głównie w USA i Kanadzie.
Zalman Schachter-Shalomi zachęcał do różnorodności wśród swoich uczniów i zachęcał ich do wnoszenia własnych talentów, wizji, poglądów i wartości sprawiedliwości społecznej do nauki i praktyki judaizmu. Opierając się na pismach chasydzkich rabina Mordechaja Josefa Leinera z Izbitz, nauczał, że wszystko, nawet to, co inni uważają za grzech i herezję, może być wolą Bożą, chociaż oczywiście, nie musi być.
Jego główne dzieło naukowe, "Duchowa intymność: studium poradnictwa w chasydyzmie", było wynikiem jego badań doktoranckich nad systemem duchowego kierownictwa kultywowanym w chasydyzmie. Doprowadziło to do zachęcenia studentów do szerokiego studiowania w dziedzinie kierownictwa duchowego (poradnictwo jeden na jeden) i do wprowadzania innowacji we współczesnych systemach, aby pomóc odnowić zdrową duchowość w życiu żydowskim. Był także pionierem praktyki „duchowej starszyzny”, pracując z innymi seniorami nad pogodzeniem się duchowo ze starzeniem się i byciem mentorami dla młodszych dorosłych.
Schachter-Shalomi był czterokrotnie żonaty i jest ojcem 11 dzieci. Jego śmierć przeżyła czwarta z kolej 20-letnia żona Eve Ilsen wraz z dziećmi, wnukami i prawnukami.
Zalman Schachter-Shalomi zmarł w 2014 roku w wieku 89 lat w Boulder w stanie Kolorado w USA.
Zaszczyty
Rabin Zalman Schachter-Shalomi został uhonorowany przez New York Open Center w 1997 roku za swoją Duchową Odnowę tradycji żydowskiej.
W 2012 roku jego książka "Davening: A Guide to Meaningful Jewish Prayer" zdobyła nagrodę Contemporary Jewish Life and Practice Award (jedną z prestiżowych nagród National Jewish Book Awards).
Został również uznany za szajcha w Zakonie Sufickim Pir Vilayat Khana w Stanach Zjednoczonych i w Ziemi Świętej.
W 2012 roku Szkoła Unitarian Universalist Starr King School dla Ministerstwa przyznała Schachterowi-Shalomi tytuł doktora honoris causa teologii i wygłosił on tam popularną serię wykładów na temat „Wschodzącej kosmologii”.
Zalman Schachter-Shalomi opublikował duży zbiór artykułów, książek, nagrań audio i wideo. Jego homiletyczny styl wolnych stowarzyszeń, typowy dla rabinów wykształconych przez chasydów, oraz częste posługiwanie się terminologią psychologiczną i metaforami komputerowymi są doceniane przez wielu początkujących czytelników.
Rabbi Zalman Schachter-Shalomi - Wpływowy Myśliciel i Mistyk
Rabin Zalman Schachter-Shalomi (1924 – 2014) – znany jako „Reb Zalman”, jak wolał być nazywany – był najbardziej wpływowym żydowskim twórcą zmian swojego pokolenia, szczególnie drugiej połowy XX wieku i początków XXI stulecia. Jego pomysły i prace dały początek światowemu ruchowi Odnowy Żydowskiej, ruchowi Havurah, licznym żydowskim ośrodkom odosobnieniowym (kontemplacyjnym) i innowacyjnym programom zmiany społecznej oraz międzywyznaniowemu Ruchowi Mądrości Starszych. Niezliczone innowacje w żydowskim życiu i kulcie we wszystkich wyznaniach żydowskich powstały z jego twórczego umysłu i od przywódców myśli, których przyciągał. Reb Zalman był wizjonerem w tworzeniu w pełni inkluzywnej społeczności, udostępnianiu żydowskiego mistycyzmu i radosnych obrzędów kilku pokoleniom amerykańskich Żydów, a także angażowaniu się w głębokie relacje ekumeniczne z przywódcami światowych religii, także buddyjskich, taoistycznych i hinduskich, nie tylko tych pochodzących z Bliskiego Wschodu czy abrahamicznych.
Nienasycona ciekawość Zalman Schachter-Shalomi, przenikliwa inteligencja, niezwykła kreatywność i osobista odwaga były cechami charakterystycznymi jego życia od najmłodszych lat. Dorastając w Wiedniu, brał udział w licznych ruchach żydowskich, które w tamtym czasie rozkwitały – świeckich, syjonistycznych, intelektualnych – znacznie wykraczających poza korzenie chasydzkiej rodziny z Belzer (Bełża). Uciekając przed nazistowskim atakiem niemiecko-francuskim, rodzina ostatecznie udała się do Nowego Jorku w 1941 roku. Tam studiował, aby zostać ortodoksyjnym rabinem i został wyświęcony przez chasydów lubawickich, chasydów Chabad, w 1947 roku. Szósty lubawiczowski Rebe, Josef Icchak Schneersohn, dokonał go emisariuszem do kampusów uniwersyteckich; jednak opuścił swoją pozycję po odkryciu szerszego świata duchowego i eksperymentowaniu z sakramentalnym zastosowaniem różnych ciekawych metod i technik mistycznych.
Przekraczając tradycyjne granice, Reb Zalman uzyskał tytuł magistra psychologii religii na Uniwersytecie Bostońskim oraz doktorat w Hebrew Union College w ruchu reformatorskim. Jego główne dzieło naukowe, "Duchowa intymność: studium poradnictwa w chasydyzmie" (1991), opierało się na jego badaniach doktoranckich nad systemem duchowego kierownictwa praktykowanym w Chabadzie. Jako doradca duchowy był znany z tego, że był tak w pełni obecny dla innych, że czuli „jakby nikt inny nie istniał dla niego w tym momencie”. Po ukończeniu 60-tego roku życia był również pionierem praktyki „duchowego starszego” (Starszyzna Izraela), pracując z innymi seniorami nad pogodzeniem się ze starzeniem się duchowo i byciem mentorami dla młodszych dorosłych, jak opisano w jego książce "From Age-ing to Sage-ing"® (napisanej z Ronaldem Millerem, 1995).
Przyciągnięty duchowymi i społecznymi ruchami przemian kulturowych lat 60-tych, pod wpływem mistycyzmu chrześcijańskiego, sufickiego i wschodniego, sięgnął do pokolenia „Baby Boom” Żydów głodnych duchowości. Reb Zalman jest powszechnie uważany za „Zaide” (Dziadka) ruchu Hawura w całej Ameryce Północnej. W 1968 poparł rabina Arthura Greena w założeniu Havurat Shalom w Somerville, MA, eksperymentalnej jesziwy rabinicznej, która wyrosła na kolektywną egalitarną wspólnotę duchową. Pierwszy katalog żydowski, napisany przez członków Havurat Shalom, Richarda Siegela, Michaela Strassfelda i Sharon Strassfeld (1973), pomógł spopularyzować eklektyczne podejście Rabbi Zalmana, polegające na „zrób to sam”, i nadawania głębszego znaczenia mistycznej i kabalistycznej praktyce żydowskiej.
W 1978 roku Reb Zalman założył organizację B’nai Or („Synowie Światła” po hebrajsku), imię, które zaczerpnął ze Zwojów znad Morza Martwego, zarówno jako lokalną kongregację Philadelphia Jewish Renewal, jak i organizację krajową. Powszechnie noszony siedmiokolorowy tęczowy szal modlitewny, który zaprojektował zgodnie z kabalistycznymi zasadami, jest nadal znany jako „B’nai Or Tallit”. Zarówno kongregacja, jak i organizacja później zmieniły swoje nazwy na bardziej neutralne pod względem płci P’nai Or („Twarze światła”), zgodnie z amerykańską modą kulturową. W 1993 roku krajowa organizacja P'nai Or połączyła się z Centrum Szalom Artura Waskowa, tworząc ALEPH: Alliance for Jewish Renewal, integrując dwie mistyczne czy kabalistyczne zasady Tikkun haLev („naprawa serca”) i Tikkun Olam („naprawianie świata”).
Od tego czasu ALEPH służy jako główna platforma dla pracy Reb Zalmana oraz jako inkubator innowacyjnych projektów duchowych i społecznych zmian opartych na mistycyzmie. Usługi Żydowskiej Odnowy charakteryzują się dialektyką między ekstatycznym udziałem społeczności a prywatną mediacją i kontemplacją. Reb Zalman zachęcał do używania w liturgii sztuki: muzyki, ruchu tanecznego, bębnów i śpiewów. Wprowadził do służby praktyki Ruchu Potencjału Ludzkiego i wykorzystał amerykańskie melodie ludowe, aby ożywić starożytne hymny (np. śpiewając wysłużony „Adon Olam” do melodii „Amazing Grace”). I odwrotnie, Reb Zalman wynalazł angielskie tłumaczenia liturgii i tekstu Tory, które można intonować do tradycyjnych melodii. Podobnie zachęcał do rozwoju nowych interpretacji tekstu biblijnego poprzez praktykę współczesnego midraszu („interpretacji”) poprzez sztuki literackie, performatywne i wizualne. ALEPH został nazwany „Departamentem Badań i Rozwoju świata żydowskiego”, a wiele innowacji Reb Zalmana zostało szeroko włączonych do postępowych denominacji wyznań żydowskich, głównie w USA i Kanadzie.
Reb Zalman był również zaangażowany w głęboki ekumenizm międzywyznaniowy. Badał „techniki duchowe” i utrzymywał przyjaźnie z wieloma znaczącymi liderami, w tym z takimi postaciami jak Ram Das, ks. Matthew Fox, ks. Thomas Keating, Pir Vilayat Inayat Khan, Samuel Lewis (Murshid SAM), Fr. Thomas Merton, Fr. David Steindl-Rast, Swami Satchidananda, Bernie Glassman i Ken Wilbur, między innymi. Tam, gdzie inni widzieli ściany, on widział drzwi. W 1990 roku Zalman Schachter-Shalomi należał do zróżnicowanej grupy żydowskich liderów, którzy na prośbę Dalajlamy udali się razem do Dharamsali w Indiach, aby porozmawiać z nim o tym, jak ludzie mogą przetrwać w diasporze. To spotkanie Wschodu i Zachodu zostało opisane w „Żydzie w lotosie” Rodgera Kamenetza i zainspirowało rozkwit żydowskiego podejścia do praktyki medytacji.
Zalman Schachter-Shalomi zajmował stanowiska akademickie na Uniwersytecie Manitoba (Winnipeg) i Uniwersytecie Temple (Filadelfia), a w późniejszych latach był kierownikiem Katedry Mądrości Świata na Uniwersytecie Naropa (Boulder). Służył także na wydziale Rekonstrukcjonistycznego Kolegium Rabinicznego Omega i wielu innych ważnych instytucjach. Wpływ Rabbi Zalmana rozszerzył się dzięki pracy jego świeckich i rabinicznych uczniów, w tym mistycznych uczniów kabalistycznych. W 1974 wyświęcił swojego pierwszego rabina Daniela Siegela z Kolumbii Brytyjskiej. Po licznych prywatnych święceniach założył ALEPH: Alliance for Jewish Renewal’s Ordination Program, który wyświęcił ponad 80 rabinów, kantorów i pastorów rabinicznych oraz prowadzi staż podyplomowy jako Mashpia Ruchani (Dyrektor Duchowy, Kierownik Duchowy). Zorientowani na odnowę duchową rabini, kantorzy i rabiniczni pastorzy ze wszystkich seminariów teraz korzystają z dobrodziejstw Ohalah, ponadwyznaniowej organizacji zawodowej z siedzibą w ALEPH.
Reb Zalman Schachter-Shalomi stworzył duży zbiór prac pisanych, audio i wideo, charakteryzujących się szeroką wiedzą, homiletycznym stylem stowarzyszeń, użyciem terminologii psychologicznej i pomysłowymi metaforami z natury, nauki i nowych technologii. Niektóre z jego najważniejszych książek to: Paradigm Shift (1993), From Age-ing to Sage-ing® (1995), Jewish with Feeling: A Guide to Meaningful Jewish Practice (2005), A Heart Afire: Stories and Teachings of the Wcześni chasydzcy mistrzowie (2009) i Brama do serca: podręcznik kontemplacyjnej praktyki żydowskiej (2013). Jak przystało na początkującego adepta nowych technologii, wiele nauk Reb Zalmana jest dostępnych w formie filmów edukacyjnych na youtube.com.
W 2012 roku jego książka "Davening: A Guide to Meaningful Jewish Prayer" zdobyła nagrodę National Jewish Book Award in Contemporary Jewish Life and Practice. Ostatnią książką wydrukowaną przed jego śmiercią są niedawno wydane "Psalmy w przekładzie modlitwy" (2014), które odzwierciedlają jego egalitarne, posttriumfalistyczne, ekumeniczne i ekologiczne dla Ziemi (Gaia) podejście do duchowości. W 2005 roku Fundacja Yesod stworzyła Projekt Dziedzictwo Reb Zalmana „aby zachować, rozwijać i rozpowszechniać” jego nauki, co doprowadziło do przekazania w 2011 roku Kolekcji Zalmana M. Schachtera-Shalomi dla University of Colorado w Boulder, a także do stworzenia w 2013 roku, z Programem Studiów Żydowskich, z Post-Holocaust American Judaism Archives.
Reb Zalman zmarł 3 lipca 2014 roku zostawiając dwudziestoletnią żonę pastorkę rabiniczną Ewę Ilsen, dziesięcioro dzieci oraz liczne wnuki i prawnuki.
Rabin i Szajch Zalman
Rabin Zalman Schachter-Shalomi, czyli Reb Zalman, chasydzki mistrz i wyświęcony jako szajch suficki, który w latach 60-tych XX wieku zaczął robić duchowe fale zainteresowania w Stanach Zjednoczonych, przeniósł się do Boulder w 1996 roku w wieku 72 lat, aby objąć Katedrę Mądrości Światowej na Uniwersytecie Naropa, którą utrzymał aż do swojej śmierć w 2014 roku. Szkoła znała Zalmana już od czasów, gdy nauczał na jednej z jej wczesnych letnich sesji w latach 70-tych XX wieku, gdzie zyskał reputację myślącego przyszłościowo wielkiego duchowego przywódcy. Krzesło Mądrości Świata Naropy zostało stworzone z zamiarem, aby zawsze mieć duchowego przywódcę chodzącego pośród swoich uczniów, a pierwszym i poprzednim posiadaczem krzesła był buddyjski mistrz Dzigar Kongtrul Rinpocze. W tym czasie Reb Zalman podobno czuł się zaszufladkowany w swoim mieszkaniu w Filadelfii. Zainicjował Żydowski Ruch Odnowy, ruch, który przywrócił starożytne tradycje mistycyzmu z powrotem do judaizmu i włączył współczesne odniesienia z zakresu psychologii transpersonalnej, a także medytacji, równości płci i ekstatycznej modlitwy.
Jednak ruch zaczął go pochłaniać, a on chciał uczyć i mentorować ludzi z szerszego zakresu niż tylko judaizm, jak mówi Netanel Miles-Yepez, bliski student Zalmana i żydowski profesor na Wydziale Studiów Religijnych na Uniwersytecie Naropa. (Netanel obecnie zajmuje niższy poziom domu Zalmana w South Boulder, a przyjechał do Boulder w 1998 roku, aby studiować u rabina Zalmana. Wdowa po Zalmanie nadal tam mieszka). Kiedy został zaproszony do pracy z Naropą, Reb Zalman, według relacji, poczuł, że otwarta i ekspansywna energia Boulderu rezonuje z nim duchowo, a w Naropie prowadził zajęcia takie jak Rytuały dla Pomocników Ludzi, Zagadnienia Kierownictwa Duchowego, Judaizm jako Cywilizacja i Chasydzi Mistrzowie. Środowe wykłady Zalmana o Światowej Mądrości zgromadziły do 300 osób w audytorium Naropy.
Wieloaspektowe podejście Zalmana do praktyki kultu i poszukiwania Boskiej Prawdy (Emet, Haqq) ceniło ciekawość ponad sztywnymi tradycjami. Ci, którzy z nim pracowali, opisują go jako bardziej dobrego "dziadka", otwartego na młodych ludzi i nowe pomysły, co dało mu pewną reputację „rabina hipisów”. Zamiast odrzucać pytania uczniów lub inne punkty widzenia, na które nie potrafił odpowiedzieć, wziął je na siebie i dowiedział się co można z tym zrobić. „Mówię, że byłem najszczęśliwszym chłopcem na świecie, ponieważ dostałem własnego Obi-Wana Kenobi” – mówi suficko-kabalistyczny Pir i Kohen Netanel, który studiował u Zalmana od 1998 roku aż do śmierci w 2014 roku i pozostaje jego jedynym inicjowanym uczniem sufickim. „Podróżowałam z nim i miałam takie relacje, jakie można znaleźć w klasycznych opowieściach. Miałem 26 lat, a on był starcem, duchowym starszym w typie dziadka”.
Netanel mawia, że jego reputacja jako „rabina hipisów” wynikała w dużej mierze z populacji, która do niego przybyła, i jego chęci odsłonięcia warstw tego, co interesowało jego uczniów. Oprócz nauczania z perspektywy międzywyznaniowej nadal odwiedzał i pielęgnował żydowskie kongregacje i społeczność Boulder. Żydowski Ruch Odnowy miał silny wpływ na ludzi w Boulder. Oprócz wpływu na synagogi reformowane i konserwatywne oraz ich przywódców, dwaj nowicjusze Reb Zalmana założyli tutaj żydowskie kongregacje odnowy, w tym rabin Tirzah Firestone, założyciel Boulder's Congregation Nevei Kodesh, i wielu innych otworzyło inne synagogi, których praktyki odzwierciedlają ruch (i wpływy Reb Zalmana).
Po drodze uczył jako profesor mistycyzmu i psychologii religii i został wyświęcony na Szajcha sufickiego. Widząc wiele podobieństw między żydowskim mistycyzmem a innymi formami kultu i studiów, szybko zdałem sobie sprawę, że „wszystkie formy religii są maskami, które nosi boskość, aby się z nami komunikować”. Związek Zalmana z sufizmem – islamskim zestawem mistycznych wierzeń, które poszukują prawdy poprzez bezpośrednie, osobiste doświadczenie Boga – rozpoczął się w Bay Area, gdzie po raz pierwszy nawiązał kontakt z młodymi sufimi, którzy podążali za uniwersalistycznym sufizmem sprowadzonym na zachód przez muzyka o nazwisku Hazrat Inayat Khan. Sufizm i jego nurty to taki chasydyzm i kabbalah na grucie islamu, trzeciej wielkiej religii tradycyjnej z Drzewa Życia Ojca Abrahama.
W 1975 roku Reb Zalman został wyświęcony na pozycję sufickiego szajcha, kiedy on i jego przyjaciel Pir Vilayat Inayat Khan, syn Hazrata, przeprowadzili dla siebie nawzajem rytualne inicjacje do swoich nurtów misteryjnego mistycyzmu. Chociaż Reb Zalman starał się tylko zostać nowicjuszem, muridem, suficki Pir Vilayat Inayat Khan „rozpoznał siedzącego przed nim mistrza”, wspomina Netanel, „i uczynił Zalmana szajchem” – sufim upoważnionym do nauczania, inicjowania i prowadzenia aspirujących uczniów. Nawet jego dom stał się miejscem pielgrzymek duchowych przywódców wszystkich tradycji. Wdowa po nim, Eve Ilsen, wspomina, jak społeczność zebrała się w 1999 roku, aby dodać całe piętro do ich domu, aby ona i Zalman mogli tam nadal mieszkać pomimo ciągłego napływu ludzi. Domena mieszkalna Zalmana była na dole. Był tam cały wykończony parter z biurem i dużą biblioteką – opowiada. „Ludzie wiedzieliby, że drzwi były otwarte. Wchodzili, zdejmowali buty i szli na dół. „Nie potrafię sobie wyobrazić, co myśleli sąsiedzi”, śmieje się Natenel, „widząc sufickich szejków w zielonych szatach i tybetańskich mnichów idących do drzwi”.
W ostatnich latach drugiego tysiąclecia, w końcu XX wieku narodził się w amerykańskim judaizmie ruch odnowy. Ruch Odnowy jest po Holokauście, nieortodoksyjnym ruchem żydowskim, który łączy elementy kabalistyczne i chasydzkie. Żydzi Odrodzenia Duchowego czasami dodają praktyki, takie jak medytacja, śpiew i taniec, a także elementy buddyzmu, sufizmu i innych wyznań. Oprócz osobistych rzeczy z życia Zalmana Schachtera-Shalomi, opisuje się jego pracę ekumeniczną i bada wpływ Ruchu Odnowy na świat duchowy. Rabbi Zalman Schachter-Shalomi wierzył, że pogłębiony dialog z innymi tradycjami duchowymi przynosi korzyści nie tylko społeczeństwu, ale całej planecie Ziemi (Gaia). „Każda religia jest jak wewnętrzny organ planety” – powiedział. „Mam wrażenie, że chcę, aby judaizm był najzdrowszy, jaki może być dla dobra planety, tak jak każda inna religia powinna być”.
Zalman Schachter-Shalomi spotkał się za swego życia także z solidną krytyką ze względu na jego otwartość na inne tradycje religijne i relacje z duchowymi przywódcami, takimi jak Dalajlama. Krytykowano go również za poglądy, że feminizm ma miejsce w religii i że osoby wykluczone oraz odrzucane powinny zostać przyjęte do judaizmu. Jednak te innowacje pomogły poinformować prawdziwego energicznego i namiętnego ducha Renewal (Odnawiania) i pokazać, że ruch jest czymś więcej niż „światłem judaizmu” – powiedział. Według Metzger opowiadał się również za innowacjami w kulcie żydowskim, takimi jak śpiewanie modlitw w języku angielskim, prowadzenie medytacji podczas nabożeństw i pomoc we wprowadzaniu elementów tańca do nabożeństw. „On jest żywą osobowością” – napisała. „Jego intelekt jest skupiony jak w laserze i jest pełen pasji, historii, współczucia i głębokiej wiary.”
W 2004 roku, u progu XXI wieku, Reb Zalman pomógł stworzyć pierwszy w swoim rodzaju suficko-chasydzki zakon hybrydowy. Jego współautor i współpracownik, Pir Reb Natanel Miles-Yépez, zauważa: „współtworzył linię sufizmu Inayati-Maimuni, ożywiając średniowieczną tradycję rabina Avrahama Maimuniego i umożliwiając chasydzką linię Ba'al Shem Tov zintegrować się z sufickim rodowódem sukcesji Hazrat Inayat Khan”...
Chabad-Lubawicz - Ruch Chasydzki
Chabad-Lubawicz (hebr. חסידות חב"ד) – grupa mistycznych chasydów powstała pod koniec XVIII wieku w rosyjskiej miejscowości Lubawicze (ros. Любавичи, Lubawiczi) na terenie obecnego rejonu rudniańskiego obwodu smoleńskiego), założona przez rabiego Szneura Zalmana. W swej historii Chabad-Lubawicz miało siedmiu rebe wywodzących się z jednej rodzinnej dynastii. Ostatni i uważany dość powszechnie za najwybitniejszego Menachem Mendel Schneerson zaniechał wyboru następcy i od jego śmierci w 1994 grupa nie posiada swego dynastycznego głównego rebe. Obecnie jest najszybciej rozwijającą się grupą chasydzką – liczącą ponad 200 tysięcy wyznawców na całym świecie. Znana jest z licznych akcji misyjnych wśród Żydów. Zajmuje się studiowaniem Tory, filozofią religii i edukacją. Chabad-Lubawicz był początkowo wrogo nastawiony do Państwa Izrael, później zaakceptował jego istnienie, a część dostrzega nawet w jego istnieniu sens mesjański. Chabad-Lubawicz zachęca osoby o żydowskich korzeniach, ale nieposiadające żydowskiej matki, do konwersji na judaizm.
Nazwa Chabad (hebr. חב"ד (Ch-B-D), jak wiele mistycznych pojęć kabalistycznych, jest akronimem trzech hebrajskich słów oznaczających sefiry, wchodzących w skład kabalistycznego Drzewa Życia:
+ Chochma (hebr. חכמה) – druga sefira, określenie oznaczające mądrość;
+ Bina (hebr. בינה) – trzecia sefira, określenie oznaczające zrozumienie;
+ Daat (hebr. דעת) – jedenasta sefira, określenie oznaczające wiedzę, związane z posłańcami Boga.
W Lubawiczach znajdują się groby cadyków z rabinicznego rodu Schneersohnów ortodoksyjnego odłamu Chabad-Lubawicz. Miejscem pielgrzymkowym jest grobowiec Tzemacha Tzedeka. W sumie znajduje się tu około 200 macew. Pod koniec lat 80. XX wieku społeczność chasydów z Chabadu w Moskwie nabyła dom w Lubawiczach, przeznaczony dla pielgrzymów. W 2001 roku we wsi w miejscu zniszczonego dworu Rebbe stanął drewniany budynek pełniący funkcję synagogi, domu pielgrzyma i muzeum historii chasydyzmu.
Ruch chasydzki to ruch społeczności żydowskiej pełen miłości, radości i pokory. Chasydzi należą do ruchu założonego przez Rabina Izraela Baala Szem Towa, który nauczał miłości, radości i pokory - zarówno w naszej służbie dla B-ga, jak iw naszym traktowaniu innych ludzi. Na początku XVII wieku, na obszarze znanym dziś jako Ukraina, chłopak, sierota o imieniu Izrael ben Eieazer, lubił wędrować po okolicznych lasach, nawet nocując tam. Ostatnie słowa jego ojca rozbrzmiewały echem w jego umyśle: „Nie lękaj się niczego, nie bój się nikogo, ale samego Boga (Eloah, El), i kochaj każdego Żyda, tak jak siebie kochasz”. W końcu trafił i dołączył do grupy ukrytych cadyków, którzy podróżowali po Europie Wschodniej, zachęcając Żydów do podtrzymywania żydowskich tradycji oraz studiowania Tory, Talmudu i innych ksiąg żydowskiej mądrości.
Młody Izrael mówił o miłości Boga JHWH do każdego Żyda i o tym, jak Stwórca bardzo ceni ich każdy dobry uczynek. Dzięki swoim naukom, nieustannym wędrówkom stał się znanym, zdobył zaufanie społeczności żydowskiej. W 1740 roku znany już jako „ Baal Szem Tow ” („Mistrz Dobrego Imienia”) osiadł w miasteczku Międzybóż, Ukraina. Tam tysiące Żydów przybywało, aby słuchać jego nauk, porozmawiać, prosić o radę. Baal Szem Tow nauczał, że każdy Żyd, uczony i niewykształcony, może łączyć się z Bogiem poprzez uczenie się Tory i przestrzeganie micw z miłością, radością i prostotą, gorliwą pokorą.
Chasydzcy Żydzi są mistykami. Nauki chasydyzmu są przedłużeniem kabbalistycznych dzieł Rabina Szymona bar Jochai, Rabina Izaaka Lurii i innych. Mistrzowie chasydzcy uczynili te mistyczne nauki dostępnymi i praktycznymi dla każdego. Chasyd studiuje dogłębnie i zastanawia się nad tym, w jaki sposób te nauki mają wpływ na nasz związek z Bogiem, z Eloah, z JHWH Elohim, Jego relacją ze światem i tym, jak micwot wzmacniają ten związek. Te studia nazywają się Chassidus. Chasyd jest zatem tym, który stara się stać się lepszą osobą, bardziej pobożną osobą poprzez studiowanie, kontemplowanie i zgłębianie nauk chasydzkich.
....................................
LINKI:
Kabbalah - Kabbała i jej podstawowe pojęcia oraz zasady:
Sufizm - Kabbała - Eneagram:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz