Sufizm i hezychazm - Praktyka Ścieżki Serca

Hezychazm i Sufickie Praktyki Duchowego Rozwoju 

Pir-ul-Mulkh Ofiel Chishty

SUFIZM jako ruch duchowy, jako mistyczne braterstwo oświeconych dusz kojarzony jest od zawsze z żarliwą modlitwą, głęboką kontemplacją, ascezą, fakirami i derwiszami, z duchowym śpiewaniem i tańczeniem. Przybliżamy sufickie ideały poprzez codzienne modlitwy i medytacje, które pomagają zrozumieć esencjonalne myśli i ideały pradawnych mistyków, ludzi duchowych działających pod natchnieniem pochodzącym od Boga Żywego! Suficka tradycja bardzo mocno opiera się na praktykach z sercem i w sercu, do tego stopnia, że często inne ośrodki skupienia zostają powiązane z sercem w postaci subtelnych stanów czy stacji rozwoju duszy na ścieżce wzrastania ku Bogu. 

Historycznie, podstawowe ideały duchowej praktyki sufich są silnie powiązane z całym bliskowschodnim ruchem modlitwy i medytacji serca w chrześcijaństwie znanym jako hezychazm, z grecka hesychasmos, hēsychía - z ruchem wyciszenia wewnętrznego i kontemplacji Boga w sercu oraz budzenia boskości duszy. Słowo hezychazm (gr. hezychia) oznacza pokój serca, pokój wewnętrzny, medytację. Bizantyjski ruch hezychazmu głosił możliwość ujrzenia Światłości Bożej dzięki intensywnej modlitwie serca, kontemplacji i specyficznym praktykom mistyczno-ascetycznym polegającym na wstrzymywaniu oddechu w trakcie modlitewnego wyciszenia. 

Hezychazm aż do XIV wieku rozwijał się razem z sufizmem, jako dziedzictwo wschodnich, bliskowschodnich tradycji modlitewnych i kontemplacyjnych, tak, że często nie odróżniano sufizmu od hezychasmu, który bardziej w końcu związał się ze wschodnim chrześcijaństwem kontemplacyjnym i mistycznym. Recytacji modlitwy serca, takiej jak: "Boże, zmiłuj się nade mną!", powinno towarzyszyć skupienie umysłu i serca. Warto spróbować niektórych pozycji ciała i technik oddychania proponowanych przez Ojców Pustyni i innych autorów o niej piszących. Początki hezychazmu wiążą się z praktykami mnichów z pierwszych wieków chrześcijaństwa, zamieszkujących pustynie w Egipcie, Palestynie i Syrii, a z tradycji tej obficie czerpał Prorok Muhammad oraz późniejsi nauczyciele i praktycy sufizmu. Największym zbiorem tekstów poświęconych hezychazmowi jest "Filokalia" - antologia pism duchowych chrześcijańskiego Wschodu. 

Na wschodzie utrzymuje się opinia, że twórcą hezychazmu od strony metod praktyki ascetyczno-mistycznej był Arseniusz Wielki (zmarły około 449 roku), który, usłyszawszy słowa „uciekaj, milcz i bądź spokojny”, porzucił błyskotliwą karierę nauczyciela na dworze cesarskim i zamienił ją na życie na pustyni. Pogłębienie duchowości tego prądu wiąże się z postacią świętego Symeona Nowego Teologa (949-1002), który go przybliżył do mistycyzmu. Hezychazm zmierza do scalenia osobowości ludzkiej przez nieustanną pamięć o Bogu (u sufich jest to zikar w sercu), co możemy osiągnąć przez „strzeżenie” naszych serc (qalb). Hezychazm można by zatem określić jako „modlitwę serca” oraz "kontemplację serca". 

Warto pamiętać, że Jezusowa forma hezyhazmu została zapoczątkowana stosunkowo późno, bo dopiero za życia świętego Grzegorza Palamasa (około 1296-1359) czyli od XIV wieku hezychazm otrzymuje jakieś związki dogmatyczne z kultem Jezusa. Całe wieki wcześniej praktykowano hezychazm jako intensywne ascetyczno-mistyczne praktyki rozwoju duchowego służące przybliżeniu człowieka do Boga poprzez serce, poprzez modlitwy i medytacje serca. Stąd sufizm zachowuje te wszystkie oryginalne, najstarsze metody praktyki, chociaż tam gdzie po hebrajsku mamy Elohim lub Jahwah używa arabskich odpowiedników pojęcia Bóg - Allah oraz Jah.  

Hezychazm podobnie jak i sufizm, zgodnie z zaleceniami jego mistrzów jest modlitwą oraz medytacją szczególnie angażującą serce człowieka. Przez serce rozumie się wnętrze człowieka, jego ducha, umysł, świadomość, nie tylko obszar fizycznego serca w klatce piersiowej. Nie chodzi tu jednak o emocje i uczucia, które nam zwykle się z sercem kojarzą. W hezychazmie, w sufizmie, chodzi bardziej, a czasem wyłącznie o sprawy duchowe, o przeżycia metafizyczne, którym towarzyszą bardzo subtelne doznania z gatunku uczuć wyższych. Wydaje się, że często błędnie utożsamiamy doświadczenia, doznania czy przeżycia duchowe z emocjami. Serce we wschodnim chrześcijaństwie jest uważane za siedzibę woli i umysłu, za centrum osoby ludzkiej, stąd u hezychastów, u sufich, podkreślanie roli czuwania nad sercem nazywane "strażą serca" bądź "strażą umysłu". 

W Piśmie Świętym, w Biblii słowo serce występuje prawie tysiąc razy, a wiele jego fraz to popularne na Wschodzie przypowieści o Sercu. Zwróćmy uwagę na pytanie Proroka Jezusa Mesjasza skierowane do faryzeuszów: "Czemu złe myśli nurtują w waszych sercach?" (por. Mt 9,4) 

* "Z całą pilnością strzeż swego Serca, bo życie tam ma swoje źródło" (Prz 4,23)

* "Serce rozumne zdobywa wiedzę". (Prz18,15a)

* "Którzy się Jah boją, przygotują swe Serca, a przed obliczem Jego uniżą swe Dusze". (Syr 2,17) 

* "Należy pozbyć się z serca natłoku myśli, sprzeciwiając się im podczas modlitwy. Nie może być bowiem tak, że tylko ustami rozmawiamy z Bogiem, nasze serce zaś zajęte jest niestosownymi myślami. Stwórca nie przyjmuje od hezychasty modlitwy nieprzejrzystej i lekceważącej". ---Izajasz Pustelnik, "Rozdziały o straży umysłu". 

* "Módl się należycie i spokojnie, śpiewaj psalmy ze zrozumieniem i żarliwie, a staniesz się jak orzeł, szybujący w górze". --- Ewagriusz z Pontu, "Rozdziały o modlitwie". 

* "Modlitwa jest działaniem, które odpowiada godności umysłu. Stanowi jego najlepsze i najczystsze użycie". --- Ewagriusz z Pontu, "Rozdziały o modlitwie".  

* "Nie ma doskonałej modlitwy bez wzywania Boga (Jah) w swym wnętrzu. Wysłuchuje On głosu umysłu, który woła nieustannie". --- święty Marek Eremita, "O tych, którzy sądzą, że z uczynków mogą być usprawiedliwieni". 

* "Hezychastą jest ten, kto w mieszkaniu ciała stara się ogarnąć rzeczy niecielesne - co stanowi swoisty paradoks. /.../ Hezychastą jest ten, kto stwierdza: "Ja śpię, lecz Serce moje czuwa". (Pnp 5,2) --- święty Jan Klimak, "Drabina do nieba". 

* "Jeśli jakieś słowo modlitwy napełni cię szczególną pociechą lub skruchą, zatrzymaj się przy nim, wtedy bowiem modli się z nami nasz anioł stróż". --- święty Jan Klimak, Drabina do nieba". 

* "Jak deszcz, im częściej pada, tym bardziej zwilża ziemię, tak również święte Imię Boga, jeśli się je często wymawia i wzywa, napełnia ziemię naszego serca radością i weselem". --- Hezychiusz z Synaju, "O czujności i modlitwie".

Zawsze warto spróbować prostych, rytmicznych modlitw skupionych w głębinach Serca, niezależnie czy się jest wyznawcą chrześcijaństwa, islamu czy judaizmu, przykładowej modlitwy jak w postaci popularnej w hezychazmie i sufizmie frazy: "Boże, zmiłuj się nade mną!" czy "Boże, zmiłuj się nade mną, obdarz mnie spokojem!" Oczywiście dużo więcej wskazówek praktycznie znajdziemy oddając się praktykom w sufickiej wspólnocie duchowej. 

Sufizm - Praktyka Ścieżki Serca 

Światło Prawdy - Nur-al-Haqq

Praktyka Sufickiej Ścieżki Serca składa się z kilku ważnych punktów, które chcemy sobie dzisiaj omówić. Uczeń osiągnąć musi w pierwszym kroku większą wrażliwość, czułość na dzieło Stwórcy, którym jest Przyroda, Natura i jej subtelne energie oraz Duch Życia tworzący Przyrodę. Wrażliwość na Przyrodę i żyjące Stworzenia to inaczej otwarcie SERCA, otwarcie dla Boga (Allaah, Elohim) i Jego Boskiego Ducha (Ruh, Ruach), zdolność odczuwania i doświadczania Boskości samodzielnie.

Codzienne normalne postępowanie Ucznia (Murid), pod nieobecność Nauczyciela (Murszid), powinno być takie, by zapewnić CZYSTOŚĆ SERCA, czy to dzięki Modlitwie (Salat, Nimaz), świętym studiom, mruczeniom fraz (Wasifa, Dhikr) czy też medytacjom (rozmyślaniom, muraqabah). W szczególności praktykowanie Modlitwy i Medytacji jest absolutnie konieczną podstawą! Tajemnicy Modlitwy wprost nie sposób wyrazić. Kiedy Uczeń, wyrzekając się rozdzielenia z Bogiem staje do Modlitwy w nastroju oddania samego siebie, wtedy jego ciało równa się ze Świątynią Kaabaa, jego Serce z Arsz (Tron Boży), a jego Duch (Ruh, Ruach, Pneuma) dostępuje wizji Boskości. Wielbiciel (Ashik, Bhakta) najczęściej modli się z ogniem oddania (uwielbienia) nie przestrzegając zewnętrznych form prostrancji, raqs (na przykład klęczenia i leżenia krzyżem), bierze wszystkich wielbicieli za jednego i nie stawia na żadnym człowieku piętna niewiary ani potępienia. W stanie Modlitwy, ktoś połączony, stopiony z Bogiem nie może być świadomy niczego innego, jak tylko Boga. Podobnie jak Hazrat Khwaadźa Alii, który modląc się był operowany przez medyka i wyciągnięto z jego uda strzałę, ale on tego nie czuł. Hallelu-Jah! Hallelu-Jahu!

Po Modlitwie (Salat) porannej, brzask powinien być spędzony na mruczeniu (szeptaniu) Boskich Imion, recytacji świętych tekstów (Quran, Biblia, Weda), żalu i skrusze oraz przeprosinach i usprawiedliwieniach. Nie powinno się w tym czasie mówić, za wyjątkiem nakazów i zakazów pism świętych, pobłogosławienia lub wyświadczenia dobrodziejstwa wiernemu i pouczeniu Ucznia, jeśli prawdziwie łaknie wiedzy duchowej. Towarzystwo Świętego, znawcy Boga lub własnego Nauczyciela (Murszid), o ile jest to osiągalne, jest bardziej wskazane od mruczeń i recytacji. Przed Modlitwą o zachodzie słońca, powinno się spędzić trochę czasu na uważnym badaniu natury pragnieniowej (Nafs, Ego), tzn. na przeglądanie wypracowanych korzyści i zysków oraz strat na jakie naraziliśmy się w ciągu dnia. Powinno się iść spać Czystym i ze świętymi recytacjami, nie wcześniej też, póki nie jesteśmy już zmęczeni. Powinno się wstawać w drugiej części nocy przed świtem i natychmiast zabierać za święte Obowiązki.

Uczeń powinien zawsze praktykować następującą frazę zwaną Dhikr: Laa Illaaha illa 'Llaah, co oznacza „Nie ma bóstwa jak tylko Bóg" na głos, kiedy jest sam lub niesłyszalnie - kiedy jest w jakimś towarzystwie. Ochrania ona Pielgrzyma wchodzącego na gościniec Drogi Bożej przed dwoma zbójami czyhającymi na duszę: Nafs (naturą pożądliwą) i Szatanem (złym).

Zadowolenie jest warunkiem absolutnie koniecznym. Człowiek tego pozbawiony porzuci naukę tajemną (ezoterykę) i pójdzie sobie na rynek (zajmie się krytyką i plotkowaniem). Nie można się obyć bez wypełniania Obowiązków (Dharman) najlepiej jak to jest tylko możliwe, gdyż jest to konieczne dla zapewnienia bezpiecznej wędrówki Pielgrzyma na Ścieżce. Jak długo jest zdrowy na umyśle, tak długo będzie iść za Prawdą (al-Haqq, Emet, Satya) i za Murszidem (Nauczycielem). Prawda w słowach (prawdomówność) i prowadzeniu się jest zawsze dobroczynna i korzystna, nigdy zaś szkodliwa.

Uczeń (Murid) jest wielbicielem swego Nauczyciela (Murszid). Jeśli jego spoczynek i aktywność są zgodne z poleceniami i wskazaniami Nauczyciela, wtedy jest Uczniem (Murid, Czela). Jeśli podąża za własnymi pragnieniami i pomysłami (Nafs, Ego), jest wyznawcą tych pragnień i pożądań, nie zaś swego Nauczyciela. Uczeń zrzuca z siebie pragnienia i pożądania (Nafs, Egon), tak jak wąż starą skórę. Gdyby miał w sobie chociaż najmniejszą pozostałość starych pragnień i nawyków, a wątpliwości i protest (bunt, sprzeciw) znalazłyby trochę miejsca w jego Sercu, wtedy jest on wielbicielem samego siebie, nie zaś Nauczyciela. Uczeń powinien być czcicielem Nauczyciela, tak aby mógł stać się czcicielem Boga, inaczej bowiem nie jest to możliwe. Ten, kto jest posłuszny Posłańcowi (Naabi), zaprawdę posłuszny jest Bogu (Allaah). Kto ma sam siebie za Przewodnika (Szaikh, Guru), ten ma Szatana za Przewodnika z powodu samouwielbienia, które jest cechą duchów złych (demonów).

Uczeń powinien troszczyć się zawsze o czystość swego motywu (intencji) i wychodzić poza czcze formy. Z tego względu powinien być posłuszny instrukcjom Nauczyciela. Jego motyw (intencja), choć na początku zmieszany z hipokryzją (obłudą) i nieszczerością zostanie ostatecznie oczyszczony dzięki przestrzeganiu instrukcji od Nauczyciela.

Boska Wierność daje całemu światu wolność i suwerenność. Bóg, (Allaah, Elohim) nigdy nie stworzył nic tak cennego jak Serce swego Służebnika (Sewaka), ponieważ właśnie tam zgromadził On bogactwo swej Mądrości, jak powiedział: „Nie mogę pomieścić się w Niebiosach lub na ziemi, ale mieszczę się w Sercu mego wiernego Sługi. Czym jest Służenie (Kedmat, Sewana)? Służba jest porzuceniem bez szemrania wszystkiego dla Boskiej Woli. Służebnikiem jest ten, kto nie myśli o zarobku i został wyzwolony z pęt pożądania (Nafs, Ego). Ten, kto służy Bogu za płacę jest sługą tej płacy, nie zaś Boga.

Poznaj Boga jako swego stałego Strażnika (Qutub). Żyjąc pod Jego nieustannie czujnym i strzegącym okiem, człowiek powinien być skromnym i czuć się zawstydzonym, gdy zwraca uwagę na swoje wykroczenia (błędy). Czystość czyni człowieka poważnym i szanowanym. Sufi(zm) opiera się na Czystości i nie toleruje najmniejszej choćby plamki, najmniejszego zabrudzenia. Nie pokazuje się swej twarzy nieczystą, a tym bardziej Serca. Alleluja(h)! Hallelujah! Hallelujahu!

Wardia oznacza różaniec złożony ze 101 koralików czy paciorków, drewnianych lub bardzo zdrowych bursztynowych! Muridin – Uczniowie Suficcy odmawiają modlitwy i tajemne słowa zwane Wasifami – Pięknymi Imionami Boga - używając różańca, do czego zachęcamy wszystkich zainteresowanych praktykowaniem Drogi Sufi (Chishty/ Cziszti/ Ćiśti')).

Mistyczna tradycja suficka odrodziła się za sprawą mistyków muzułmańskich w VI/VII w ery chrześcijańskiej, jednak ma dużo głębsze i starsze korzenie, będąc w swej istocie syntezą duchowego i mistycznego dorobku tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej włącznie z uwzględnieniem źródeł sięgających czasów największego ze starożytnych Proroków znanego jako Henoch, Idris, El-Morya, Akbar czy Saurid. Główny nurt sufickiego nauczania zwany jest Sufi Cziszti (Chishty) oznaczając Oświeconą Mądrość i Czystość. Stolicą duchową szkół Sufi na Wschodzie jest Ajmer w Indii gdzie znajduje się mauzoleum poświęcone największemu Mistrzowi Sufi, Pir-o-Murszid, Pirian Pir Hazrat Moinuddin Hasan Chishty! Sufi(zm) to Duchowość i Mistyka, Hermetyzm i Gnoza, wszystko to, co najlepsze i najwznioślejsze z islamu, chrześcijaństwa i żydostwa oraz bardziej starożytnych źródeł pierwotnych tychże, z tradycji abrahamowej (milat ibrahim). 

Wokół mauzoleum Pir Moinuddin Ajmeri zgromadzonych jest ponad 1800 Mistrzów Ducha o statusie Pir lub Pir-o-Murszid, którzy przyjmują spadkobierców Rodziny Chishty jako swoich honorowych przywódców duchowych! Mauzoleum w Ajmer to Mekka Indii tak dla muzułmanów jak i dla chrześcijan, mistycznych wyznawców judaizmu czy buddystów. Jeśli naprawdę interesuje ciebie Droga Sufich, praktykuj podane modlitwy codziennie, gdyż stanowią polską transliterację wielu modlitw i świętych fraz o istotnym znaczeniu dla pojęcia czym Sufi Tariqat (Droga Mądrości) naprawdę jest! Możesz na początku odmawiać śpiewnie cały zestaw jeden raz, a stopniowo czy w miarę czasu wybrane modlitwy recytuj pięknie i z oddaniem kilka/naście razy, 3x, 7x, 11x lub nawet 101x!!!

W szczególności osoby, które otrzymały jakiś BAYAT - pierwszą suficką inicjację jakiegokolwiek rodzaju - przyjmując tym samym wieczne schronienie w Bogu (Alla'h) i przewodnictwo duchowe w uznanej tradycyjnie linii przekazu Sufi Chishty lub innej powinny jak najczęściej wykorzystywać podane zestawy modlitw i fraz w swej codziennej praktyce! W świecie islamu, który w praktyce opiera się na wspólnych modlitwach pięć razy dziennie czynionych, czas na pogłębioną duchową praktykę jest po obligatoryjnych modlitwach w odpowiedniej porze dnia, a podane zestawy doskonale ilustrują podstawowe ideały Sufi. Tradycja praktyk mistycznych trzy razy dziennie sięga wspólnych korzeni judaizmu i chrześcijaństwa, dlatego jest szczególnie rekomendowana zainteresowanym! Zakon Mistyków Sufi Chishty rozwija w Polsce aktywności Subudh, Zira'at, Suficki Zakon Uzdrowicieli, Powszechne Nabożeństwo, Tańce i Śpiewy Derwiszów, Szkołę Ezoteryczną Sufi i wiele innych!

Surah al-Fâtiha 

[OTWIERAJĄCA, objawiona w Mekce]

Bismiallâh-ir-rahman-ir-rahîm

1. W imię Boga Litościwego i Miłosiernego.

Alhamdulillâhi-rab'bil`âlamîn

2. Niech będzie chwała Bogu, władcy światów.

Arrahmânir-rahîm

3. On jest miłosierny i dobrotliwy.

Mâliki-jaumid'dîn

4. On jest królem dnia sądnego.

Ijjâka-na`abudu-ła-ijjâka-nasta`în

5. Ciebie Panie czcimy, i Twej opieki wzywamy,

Ihdinâssirâtal-mustaqîm

6. Prowadź nas drogą zbawienia,

Sirât-alladhîna-an`amta`alejhim

7a. Drogą tych, których obsypałeś Twemi dobrodziejstwy;

ghajril-maghdûbi`alejhim- łalâ d'dâallîin.

7b. A nie tych, którzy na Twój gniew zasłużyli i w błąd popadli.

AMIN

W Chwale Boskiego Światła Mądrości

(C) Sufi Ahmad Ofiel Chishty - Toruń 1982