Sufi al-Ghazali - odnowiciel duchowej filozofii i mistyki
Al-Ghazali, Algazel, właściwie Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad at-Tusi-asz-Szafi (ur. około 1056, 448 AH w Tus, zm. 1111 w Tus) – arabski uczony, mędrzec, prawnik, filozof mistyczny, teolog perski i mistyk suficki. Al-Ghazali urodził się około roku 1058, w Tus, w Persji. Jego rodzice umarli wcześnie. Al-Ghazali studiował w Tus, Gurganie i Niszapurze. Otrzymał nauki u wybitnego filozofa Al-Dżuwajniego. Napisał uznane traktaty, na tematy związane z filozofią i prawem. W 1085 roku (po śmierci Al-Dżuwajniego) wezyr Nizam al-Mulk zaprosił go do Bagdadu. Tu kształcił się we własnym zakresie. Napisał również dwa słynne dzieła: Cele filozofów, Sprzeczności filozofów i Eliksir rozkoszy. Za najważniejsze jego dzieło uważa się jednak 40-tomowy traktat "Ożywienie nauk religijnych" (Ihja ulum ad-din).
 |
| Sufi Abu Hamid al-Ghazali |
W 1091 roku Nizam al-Mulk mianował go profesorem i kierownikiem naukowym akademii religijno-prawnej Nizamijja w Bagdadzie. Działalność Sufi al-Ghazali w tej szkole była bardzo ceniona. W 1095 roku Sufi Al-Ghazali porzucił swe stanowisko oraz majątek i został wędrownym sufim, uczniem sufickim, derwiszem. Przez dziesięć lat samotnie odbywał pielgrzymki i medytował pod okiem wielu znamienitych mistrzów sufickich. Później został przekonany przez syna wezyra Nizama al-Mulka do powrotu do Bagdadu, by zwalczać wykładami tamtejszych arystotelików, opuścił ją jednak wkrótce by zostać sufickim pustelnikiem w rodzinnej miejscowości Tus. Spędził tam koniec swojego życia, zakładając klasztor, w którym nauczano sufizmu. Sufi al-Ghazali umarł w roku 1111 zostawiając po sobie przynajmniej siedemdziesiąt bardziej traktatów naukowych, filozoficznych, prawniczych i mistycznych. Łącznie ocenia się, że Sufi al-Ghazali pozostawił po sobie ponad 400 traktatów, z których niektóre znane są tylko jako teksty ezoteryczne sufickich murid.
Sufi al-Ghazali znany jest z tego, że przedstawiał sufizm językiem zrozumiałym dla współczesnych sobie teologów bliskowschodnich, głównie muzułmańskich, czyniąc przez to sufizm akceptowalnym w kręgach ortodoksyjnego islamu, który po dziś dzień wiedzie spory czy Abu Hamid al-Ghazali bardziej był sufickim mistykiem czy bardziej filozofem i teologiem muzułmańskim. Al-Ghazali otrzymał wiele wzniosłych duchowych tytułów jak Sharaf-ul-Aʾimma (شرف الأئمة), Zayn-ud-dīn (زين الدين), Ḥujjat-ul-Islām (حجة الإسلام). Sufi al-Ghazali był Aszarytą, a Aszaryci (arab. الأشاعرة) - to najważniejszy z odłamów filozoficznych sunnickiego kalamu. Nazwa kierunku pochodzi od nazwiska teologa Al-Aszariego (ok. 874 - 936). Był to swego rodzaju kompromis między naukami mutazylitów a poglądami ortodoksyjnego islamu, do zderzenia których doszło na początku IX wieku. Najważniejsi przedstawiciele aszaryzmu to: Abu Bakr al-Bakillani (zm. 1013), Al-Dżuwajni (zm. 1085) i Al-Ghazali (zm. 1111).
Sufi Abu Hamid Al-Ghazali czyli Abū Ḥāmid Muḥammad ibn Muḥammad al-Ghazālī - już w młodości zetknął się z sufizmem, któremu pozostał wierny do końca życia. Z racjonalnej i wyważonej sufickiej mistyki i ascezy przejął silną niechęć do reprezentowanego przez arystotelizm materialistycznego racjonalizmu logicznego i braku zaufania do wiary i prawd objawionych. Jednocześnie w swojej krytyce filozofii i logiki nie stronił od metod logicznych i filozoficznych, w czym przypomina filozofię mistyczną Bernarda z Clairvaux i jego spór z Abelardem i dialektyką. Świadczą o tym już same tytuły najbardziej znanych czterech spośród wielu jego dzieł: Al-Munkidh min ad-dalal [Wybawiciel z błędu], Ihya ulum ad-din [Ożywienie nauk religijnych], Makasid al-Falasifa [Cele filozofów] i Tahafut al-falasifa [Sprzeczności filozofów], znane też pod łacińskim tytułem Destructio philosophorum. Sufi Abu Hamid al-Ghazali znany jest jako Mujaddid (Mudżaddid) czyli filozof i prawnik odnawiający oblicze wiary i mistyki oraz duchowości. Mistycy suficcy uważają, że raz na stulecie przychodzi taki Mudżaddid, który odnawia oblicze tej ziemi, odnawia duchowe prawdy skostniałe w formalnej teologii czy filozofii, tchnie mistyczne światło w filozoficzne treści.
Neoplatonizm zapewnił Al-Ghazalemu aparat umożliwiający potwierdzenie racjonalności jego wiary - potwierdzenie to nie miało jednak mieć charakteru czysto rozumowego, ale miało być oparte na przekazanym przez Boga doświadczeniu wewnętrznym. W przygotowaniu umysłu do przyjęcia tego doświadczenia miały pomóc promowane tak przez Plotyna, jak i przez muzułmańskich derwiszów praktyki ascetyczne. Praktyki te miały doprowadzić umysł do uświadomienia sobie własnej małości, co miało umożliwić pokorne i pełne otwarcie się człowieka na boże oświecenie. Tak filozofowie, jak i ortodoksyjni, racjonalistyczni teolodzy krytykowani przez Al-Ghazali w Sprzecznościach filozofów posługują się tylko omylnym, a więc stale wiodącym do sprzeczności rozumem - jedyną drogą, która może doprowadzić do pewnego poznania jest więc dla niego wyłącznie nie posługujące się nim doznanie mistyczne. Te poglądy doprowadziły Al-Ghazali do ostrego konfliktu z empirycznym arystotelizmem, modnym wśród uczonych arabskich jego czasów. Al-Ghazali uznawał interpretację Koranu za pomocą pojęć greckiej filozofii za odwodzące od wiary, która w całości zawarta jest w samym Koranie. Ostatecznie zrozumieć Koran może człowiek dopiero po śmierci, przed obliczem Boga.
 |
| Sufi Abu Hamid al-Ghazali |
Duże znaczenie dla filozofii Sufi Al-Ghazali ma jego koncepcja przyczynowości, na której próbuje on zbudować obronę muzułmańskiej ortodoksji przed filozofią arystotelesowską. Pierwszą i jedyną przyczyną wszystkiego, co istnieje, jedynym bytem koniecznym, jest według niego Bóg. Wszystko co istnieje objęte jest uniwersalnym prawem przyczynowości, wszystko zdarza się wyłącznie na mocy Jego utajonego zamysłu i woli. Wynika stąd wniosek, że człowiek nie realizuje własnej woli, ale w istocie wyłącznie zamysł i wolę Boga. Ponadto skoro człowiek nie zna myśli Boga, nie ma on też możliwości poznania skutków i przyczyn rzeczy, od których wyłącznie są one zależne - dlatego też właśnie wszystkie wysiłki poznawcze na drodze rozumu i empirii są próżne, a jedyną możliwością poznania pewnego jest całkowite zdanie się na bożą wolę.
Twierdzi się czasem chorobliwie, że islamski renesans zatrzymał Sufi Al-Ghazali (1059-1111) nazywany czasem największym z muzułmanów po Proroku Muhammadzie, jednak to Sufi al-Ghazali jest ukoronowaniem renesansu bliskowschodniej kultury. Zanik myśli filozoficznej widoczny był już wcześniej, Sufi al-Ghazali próbował przywrócić swoimi dziełami jej swietność, ale - pisze Warraq - „potępienie dociekań teologicznych przez Al-Ghazaliego było punktem zwrotnym w intelektualnej historii islamu. [...] Od tej pory przyszłość należała już tylko do objawienia.” Al-Ghazali nie wahał się żądać kary śmierci dla każdego, kto wyznawał spaczone poglądy zaczerpnięte po części od Sokratesa, Hipokratesa, Platona, Arystotelesa, oparte na świadomym niszczeniu duszy i duchowości człowieka.
Misteria duchowe Sufi al-Ghazali
Jedenastowieczny (zm.1111) filozof, psycholog i Sufi Al-Ghazali cytuje w swojej „Księdze wiedzy“ następujące zdanie wypowiedziane przez Sufi Al-Mutanabi: „W ustach chorego słodka woda ma gorzki smak“. Można to uznać za dewizę Sufi Al-Ghazali. Osiemset lat przed Pawłowem opisał - czasem w formie wciągających przypowieści, czasem uderzająco „nowoczesnymi“ słowami - zjawisko warunkowania. Mimo eksperymentów Pawłowa, a także dziesiątków książek i badań klinicznych przeprowadzonych po wojnie koreańskiej przeciętny badacz umysłu i jego stanów nie zdaje sobie sprawy z potęgi indoktrynacji. W społeczeństwach totalitarnych indoktrynacja jest czymś pożądanym, przynajmniej z punktu widzenia władzy, natomiast gdzie indziej mało kto ma świadomość jej istnienia i dlatego prawie wszyscy są na nią podatni.
Sufi Al-Ghazali dysponował większą wiedzą na ten temat niż dzisiejsi naukowcy, którzy się spierają, czy propaganda, reklama lub inaczej indoktrynacja (jawna i ukryta) jest pożądana i nieuchronna. Sufi Al-Ghazali zwraca uwagę, że to, co ludzie nazywają przekonaniami, może w istocie być chorobliwym stanem obsesji. W zgodzie z nauką suficką stwierdza, że sprawą zasadniczej wagi, aby ludzie nauczyli się ją rozpoznawać. Jego książki palili śródziemnomorscy fanatycy trzech wielkich religii od Hiszpanii po Syrię. Dzisiaj nie padają pastwą płomieni, ale ich oddziaływanie – z wyjątkiem kręgów sufickich – jest mniejsze niż w tamtych czasach, ponieważ mało kto je czyta. Sufi Al-Ghazali podkreślał, że łatwo jest stracić z oczu różnicę między opinią i wiedzą. Na ludziach świadomych tej różnicy spoczywa obowiązek przypomnienia o niej innym.
Odkrycia naukowe – przede wszystkim psychologiczne – jakich dokonał Sufi Al-Ghazali, chociaż doceniane przez akademików z różnych dziedzin, nie spotykają się z uznaniem na jakie zasługują, ponieważ arabski i perski zarazem uczony odmawia im naukowego czy logicznego pochodzenia. Do posiadanej przez siebie wiedzy dotarł dzięki wychowaniu i edukacji w sufizmie, pośród sufich, oraz dzięki formie bezpośredniej percepcji prawdy, która nie ma wiele wspólnego z mechanicznymi procesami umysłowymi. To oczywiście dyskredytuje go w oczach tal zwanych naukowców, którzy nie znają Rozumu ani wyższego umysłu oraz wglądu. Ale przecież jego odkrycia są tak frapujące, że należałoby sądzić iż badacze zechcą poznać ich korzenie.
 |
| Sufi Abu Hamid al-Ghazali - Nauczanie sufickie |
„Mistycyzm“ ma u tak zwanych naukowców złą prasę, w związku z czym społeczność akademicka stosuje następujący manewr: skoro nie da się zanegować odkryć dokonanych przez mistyka, to należy zignorować stosowaną przez niego metodę. Gdyby Sufi Al-Ghazali nie miał na swoim koncie żadnych wartościowych odkryć, to zaszufladkowano by go jako mistyka i wskazywano jako dowód na to, że mistycyzm jest edukacyjnie i społecznie bezproduktywny. Powszechnie się przyznaje, że wpływ Sufi Al-Ghazali na myśl zachodnią jest olbrzymi, ale charakter tego wpływu pokazuje działania warunkowania. Średniowieczni filozofowie chrześcijańscy, którzy przyswoili sobie wiele spośród jego idei, czynili to selektywnie, pomijając elementy, które byłyby szkodliwe z punktu widzenia ich działalności indoktrynacyjnej.
Sufi Al-Ghazali pragnął wyjść poza społeczność suficką ze swoim rozróżnieniem na przekonanie i obsesję. Podkreślał rolę wychowania we wpajaniu przekonań religijnych i nakłaniał czytelników, by przyjrzeli się występującym w tym procesie mechanizmom. Zwracał uwagę, że ludzie uczeni mogą być zarazem głupi, fanatyczni, trawieni obsesjami. Sufi al-Ghazali mówił, że oprócz posiadania informacji i zdolności do jej reprodukowania istnieje coś takiego jak wiedza, czyli wyższa forma myślenia. Nawyk mylenia opinii z wiedzą, z którym w dzisiejszych czasach spotykamy się na każdym kroku, Sufi Al-Ghazali uważał za chorobę o rozmiarach epidemii. Mówiąc to wszystko, w atmosferze wyjątkowo niesprzyjającej badaniom naukowym, Sufi Al-Ghazali robił coś więcej, niż tylko wcielał się w rolę diagnostyka społeczeństwa. Zdobył swoją wiedzę metodą suficką i uświadomił sobie, że wyższe zrozumienie – czyli bycie sufim – mogą osiągnąć tylko ludzie, którzy potrafią dostrzec opisywane przez niego zjawiska i uniknąć ich.
Sufi Al-Ghazali napisał wiele traktatów naukowych, filozoficznych, prawnych i mistycznych. Jego wkład w rozwój ludzkiej myśli jest niekwestionowany. Spróbujmy naprawić zaniedbanie naszych przodków i przyjrzyjmy się temu, co autor „Ożywienia nauk religijnych“ ma do powiedzenia na temat metody. Jaka była droga Sufi Al-Ghazali? Co trzeba zrobić, aby być takim jak on – jednym z gigantów światowej filozofii i psychologi?
Różnica między życiem towarzyskim a rozwojem duchowym
Sufi Al-Ghazali odróżnia kontakty społeczne i towarzyskie między ludźmi od kontaktów o wyższym charakterze. Postęp w rozwoju duchowym może zostać zahamowany, jeśli grupa ludzi ugrzęźnie w interakcjach, który mają ukryty charakter towarzyski. Jeśli dziecko poprosi nas o wyjaśnienie przyjemności, które wiążą się z niezależnością, możemy mu powiedzieć, że to jest jak przyjemność z uprawiania sportu, mimo że łączy je ze sobą jedynie to, że obie należą do kategorii przyjemności.
Przypowieść o ludziach z wyższym celem
Boski Imam i Sufi Al-Ghazali przytacza tradycję zaczerpniętą z życia Isa Ibn Mariam, czyli Jezusa syna Maryi.
Pewnego dnia Isa zobaczył grupkę ludzi, którzy smutni siedzieli na przydrożnym murku.
– Co wam dolega? – Spytał
– Staliśmy się tacy przez strach przed piekłem.
Poszedł dalej i zobaczył kolejną grupkę ludzi, którzy wyglądali na zrozpaczonych.
– Co wam dolega – spytał?
– Staliśmy się tacy przez pragnienie raju.
Zostawił ich i dotarł do trzeciej grupy. Sprawiali wrażenie ludzi, którzy wiele wycierpieli, ale ich twarze promieniały radością.
– Czemu zawdzięczacie swoje szczęście? – spytał.
Duchowi prawdy. Zobaczyliśmy rzeczywistość i przestaliśmy zważać na przyziemne cele.
Oto ludzie, którzy w dniu Sądy Ostatecznego znajdą się w obecności Boga – powiedział Isa (Jezus).
Trzy funkcje człowieka wydoskonalonego
Suficki człowiek wydoskonalony wchodzi z innymi w trzy rodzaje relacji. Zależą one od:
1. Formy przekonań, które otaczają sufich;
2. Poziomu zrozumienia adeptów;
3. Specjalnego kręgu ludzi z którymi sufi podzieli się wiedzą zaczerpniętą z doświadczenia iluminacji.
Powab sławy
Dla człowieka uratowanego przed pożarciem przez lwa nie ma znaczenia czy osoba, która mu pomogła, jest anonimowa czy znana. Dlaczego zatem ludzie pragną zdobywać wiedzę od sławnych nauczycieli?
Miłość i egoizm
Jeśli ktoś kocha inną osobę, bo czerpie z tego przyjemność, nie zasługuje to na miano miłości. Chociaż sam tego nie zauważa, jego uczucie nie jest skierowane na drugą osobę, lecz na przyjemność.
Musisz być przygotowany
Musisz się przygotować na transformację, w wyniku której znikną wszystkie zwyczajne rzeczy, mówi Sufi Al-Ghazali. Po śmierci do twojej tożsamości będą docierały bodźce, których masz okazję zakosztować już teraz. Jeśli nie wyrzekniesz się tych licznych przecież rzeczy, do których jesteś przywiązany, nie osiągniesz szczęścia.
Niewiedza
Ludzie przeciwstawiają się różnym rzeczom, ponieważ nic o nich nie wiedzą.
Wartości nie są samoistne
Prędkość, która jest zaletą u konia, sama w sobie nie daje żadnych korzyści.
Majętność
Posiadasz tylko to, czego nie możesz utracić podczas katastrofy okrętu.
Głupia dusza
Człowiek powinien sobie powiedzieć: „O moja duszo! Masz się za nieskończenie mądrą i złości cię, kiedy nazywają cię głupią. Ale czy nie mają racji? Szyjesz grube ubrania na zimę, ale nie przygotowujesz się na przyszłe życie. Jesteś jak człowiek, który mówi z zimie: „nie będę się ciepło ubierał, lecz zaufam Bogu, że chroni mnie przed zimnem. Nie zdaje sobie sprawy, że Bóg nie tylko stworzył zimno, ale również dał człowiekowi środki do ochrony przed nim“.
Taniec
Uczeń poprosił o zgodę na udział w tańcu sufich.
-Trzy dni całkowitego postu, a potem się objadaj - zalecił szajch.
- Jeśli nadal będziesz miał ochotę tańczyć, to możesz.
 |
| Sufi al-Ghazali naucza swojego Murid |
Nauka i wiedza
Człowiek został stworzony do uczenia się
Wielbłąd jest silniejszy od człowieka, słoń większy, lew dzielniejszy, krowa potrafi więcej zjeść, ptaki są płodniejsze. Człowiek został stworzony po to, żeby się uczył.
Cena wiedzy
„Ta wiedza z pewnością ma swoją cenę. Otrzymają ją tylko ci, którzy umieją ją zachować, którzy jej nie zgubią“.
„Księga wiedzy“
Komentarz Dżanubiego: Wiedza o której mowa, to oczywiście wiedza suficka. Nie chodzi o wiedzę książkową, o coś co można zapisać lub w innych sposób zachować w postaci materialnej, ponieważ tego rodzaju wiedza nie ucierpiałaby na tym, gdyby udostępnić ją osobie, która nie umiałaby jej wykorzystać. Chodzi o wiedzę podaną w określonym czasie i w taki sposób, żeby weryfikowała i ożywiała wiedzę książkową. „Zgubienie wiedzy“ odnosi się do sytuacji, kiedy prawda jest zaszczepiana osobie niezdolnej do utrzymania się w stanie iluminacji.
Komentarz Ahmad Minai'a:
Z powodu trudności pojęciowych i w wyniku zrozumiałego lenistwa intelektualiści postanowili „zlikwidować“ wszelką wiedzę, której nie da się zamknąć w księgach. Tym trudniej jest ją znaleźć i nauczać jej, ponieważ intelektualiści zniechęcają ludzi do jej szukania.
Zyski i Straty
Chciałbym wiedzieć, co naprawdę zyskał człowiek, który nie posiadł mądrości, i czego nie zyskał człowiek mądry.
Boża Wiedza
Boża wiedza jest tak głęboka, że odpowiedzieć na pytanie o nią mogą tylko ci, którzy ją posiedli.
- Dziecko nie posiada prawdziwej wiedzy o osiągnięciach intelektualnych dorosłego.
- Przeciętny dorosły nie rozumie osiągnięć intelektualnych uczonego.
- Człowiek wykształcony nie zrozumie doświadczeń oświeconych świętych, sufich.
Sufi al-Ghazali - Mistyczne cytaty
Nie każdy kto sieje, zbiera; nie każdy kto wędruje, staje u celu; nie każdy kto szuka, znajduje.
"Wiedza istnieje w ludzkiej duszy potencjalnie jak ziarno w gruncie; poprzez naukę potencjał zostaje urzeczywistniony."
"Szczęściem kropli wody jest umrzeć w rzece."
"Wspólnota wierzących to jedno wielkie Braterstwo!"
"Siódmym obowiązkiem [Braterstwa] jest lojalność i szczerość."
"... wiedz, iż ci, którzy przeżyli wizję wewnętrzną, nie widzą żadnej rzeczy, nie widząc jednocześnie Boga.
Jeden z nich powiedział nawet: 'Nie widzę żadnej rzeczy, nie widząc przedtem Boga'. Niektórzy widzą rzeczy poprzez Niego, inni widzą najpierw rzeczy i widzą Go poprzez rzeczy.
Do tych pierwszych odnoszą się Jego słowa: 'Czy nie wystarczy, że Twój Pan jest świadkiem każdej rzeczy?'.
Ci drudzy odpowiadają w ten sposób: 'Pokażemy im Nasze znaki na horyzoncie'.
Ci pierwsi to ludzie kontemplacji, a drudzy to ci, którzy o Nim wnioskują poprzez dowody.
Ci pierwsi znajdują się w rzędzie sprawiedliwych, a drudzy w rzędzie uczonych o solidnej wiedzy.
Oprócz tych dwóch kategorii istnieją również nieświadomi, którzy są zakryci." --- Sufi al-Ghazali "Nisza Świateł"
"Pochłonęła ich chwała Jego oblicza, a moc Jego majestatu sprawiła, że przeżyli stan omdlenia i jak gdyby zniknęli.Przestali być świadomi samych siebie, zagłuszyli swoje 'ja' wewnętrzne. Nie pozostało im nic innego jak Jedyny Rzeczywisty Bóg, a słowa 'wszystkie rzeczy są nietrwałe z wyjątkiem Jego oblicza' stały się dla nich osobistym doświadczeniem i przeżywanym stanem". --- Sufi al-Ghazali "Nisza Świateł"
Trzy grupy ludzkie w świetle
Al-Gazali to mistyk [sufi], w "niszy świateł" intelekt umieszcza wysoko, ale nie najwyżej. O suchej formalnej filozofii i teologii miał negatywne zdanie, najwyżej jednak cenił duchową kontemplację i ascezę. Tylko ma'rifa jest przestrzenią unii mistycznej, ekstazy i objawienia, a umysł [intelekt] prowadzi do wiedzy "panowania, zdobywczej". Gdyby świat poszedł drogą Sufi al Ghazalego - nie byłoby teologii [bo zdaniem światłych chrześcijan, teologia to wymysł diabła], i może byłaby zupełnie inna nauka, nauka oparta na wiedzy i wglądzie.
Al-Gazali wprowadza kategorie ontyczne: "światło" oraz "pochodnie światło dające". A na str. 5 dzieła "Nisza Świateł" pisze, że istnieją trzy rozumienia tych kategorii i tym samym trzy grupy ludzkie.
Istnieje "duchowa elita" wśród ludzi, którzy doświadczają tego, że: "On [Bóg] jest przed każdą rzeczą i jest ponad każdą rzeczą, jak również jest Tym, kto ujawnia każdą rzecz" [s.31]. Czyli jest "światłem świateł ", "prawdziwym światłem", nie oświetlany lecz oświetlający.
A także istnieje rodzaj ludzi,którzy posiadają zdolność postrzegania samego siebie i postrzegania innych rzeczy za pomocą "światła" nazwanego intelektem [s.13]. Ale ta pochodnia świecąca i to światło nie jest samoistne, podtrzymuje go światło pierwsze.
I wreszcie istnieje rodzaj ludzi, którzy którzy posiadają jedynie "światło" w postaci "oka zewnętrznego":
- widzą tylko niektóre byty
- widzą to, co jest ograniczone
- nie widzą tego, co znajduje się za "zasłoną" [s.8]
Ten rodzaj światła jest najniższym i mają go także zwierzęta i także jego pochodnia [lampa] nie jest samoistna.
Największe Dzieła Sufi al-Ghazali
Makasid al-Falasifa (Cele filozofów)
Tahafut al-falasifa (Sprzeczności filozofów)
Al-Munkidh min ad-dalal (Wybawiciel z błędu) autobiografia;
'Ihya ulum ad-din (Ożywienie nauk religijnych)
Traktaty Sufickie
Mizan al-'amal (Kryterium Działania);
Ihya' ulum al-din, (Ożywienie Wiedzy Religijnej) - to najważniejsza praca al-Ghazali;
Bidayat al-hidayah (Początek Przewodnictwa);
Kimiya-yi sa'ādat (Alchemia Szczęścia) [a résumé of Ihya'ul ulum, perskie];
Nasihat al-muluk (Doradzanie Królom) [Perskie];
al-Munqidh min al-dalal (Wybawienie z Błędów);
Minhaj al-'Abidin (Metodologia dla Wielbicieli).
Bibliografia
Abu Hamid Al-Gazali, Nisza Świateł, przeł. J.Wronecka. Klasyczne dzieło ezoteryki muzułmańskiej Al-Gazalego, autora licznych dzieł mistycznych. PWN, Warszawa 1990.
Fragmenty książki: “Droga sufich” napisanej przez Idries Shah
ZAKON SUFI serdecznie zaprasza na zajęcia i warsztaty sufickie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz