Dhikr

Dhikr - Zikr - Pamiętanie Boga 

Dhikr – arab. l. poj. ذکر ḏikr (dhikr), l. mn. اذكار ʾaḏkār (adhkār); po persku zikr; po tur. i malaj. zikir; w języku urdu zakr; beng. jikir, dosłownie wspominanie, pamiętanie, recytowanie, inwokowanie – w sufizmie oznacza rozmyślanie o świętym imieniu “Allah” – Najwyższym Bogu. Może też oznaczać inne praktyki duchowe mające na celu utrzymanie świadomości jego istnienia. W sufizmie, w szkołach, zakonach i bractwach sufickich, jest to specyficzna, podstawowa forma modlitwy i medytacji opartej na śpiewnej recytacji Imienia Bożego. Dość często stosowaną pomocą w dhikr jest subha – odpowiednik różańca w innych systemach duchowości i mistyki. Kiedy człowiek praktykuje Dhikry, jego serce stopniowo zostaje oczyszczone, uzdatnione do rozwoju duchowego i ostatecznie uświęcone łaską Bożą. 

Dhikr czy Zikr może być ukryty w sercu (per zikr-e chaffi), lub odbywać się jawnie, za pomocą głośnej mowy (per zikr-e dżalli). W sufizmie, podobnie jak w innych kierunkach duchowości i mistyki ma ona dwie podstawowe formy i trzecią zaawansowaną:
- głośną (zikr dżali, zikr jali, dhirk al-lisani) – będącą głośną rytmiczną inwokacją do Boga, opierająca się głównie na recytacji boskich imion;
- cichą (zikr chafi, zikr khafi, dhikr al-qalbi) – odmawianą w myśli, w głębi serca lub głosem bardzo wyciszonym, szeptem. 
- kontemplacyjną – tafakkur, muraqaba, dhikr duchowy (dhikr ar-ruhi), praktyka dokonywana w skupieniu, wizualizacja lub odczuwanie energii, ducha dhikru. Najbardziej istotną frazą praktykowaną jako Dhikr jest Kalima:Lā ‘Ilāha ‘Illa-Llāh (lā ‘ilāha ‘illa-llāh) – Nie ma bóstwa ponad Boga! 
Sufickie zakony i braterstwa jak Chishtiyya (Chishti) oraz Qadiriyya (Qadiri) preferują Dhikr Dżali czyli głośne i śpiewane recytacje, a zakon Naqshibandiyya (Naqshibandi) preferuje formy szeptane oraz ciche, wykonywane w milczeniu czyli Dhikr Khafi. Praktyka dhikru (zikru) to najlepsze mistyczne i duchowe rekolekcje!

Modlitwa może mieć charakter indywidualny, lub rytualny, zbiorowy. Modlitwom sufich często towarzyszy ekstatyczny taniec (bractwo maulawiatów, tzw. taniec derwiszów ), swoisty trans, w który wprowadzają się modlący i kontemplujący. Poza tym w skład tych ceremonii wchodzą śpiewy i medytacje, ćwiczenia w oddychaniu, a także śpiewanie wersetów z Koranu, a czasem po prostu wyrazów “Allah!” (Bóg) lub “Hu!” (On). Najistotniejszym elementem zikr jest osiągnięcie poczucia jedności z istotą boskości. Rytuały Sama u sufich pojawiły się już w VIII wieku.

Dhikr czy Zikr znaczy wspominanie Boga (Allah). Koran nakazuje uczniom sufickim i sufim praktykować Zikr w celu powiększania ich żywotności, zwiększania ich duchowego dostrojenia i odnalezienia oparcia dla swoich serc. Inwokując święte i magiczne imiona Boga doświadczam się bezpośrednio tych świętych jakości, wyraźnie aktywując energie miłosierdzia i współczucia oraz przyciągając błogosławieństwa ze sfery anielskiej. Zikr daje sufim możliwość wyrazić i wzmocnić ich świadome połączenie z rzeczywistością, iż Allah Bóg jest ich stwórcą i że ich miejsce w naturalnym porządku jest przez Niego stworzone oraz że są zależni od miłosierdzia Bożego w swoich życiach.

Silsila (arab. سلسلة ) to w języku arabskim dosł. “łańcuch”. W świecie perskim i arabskim oznacza on m.in. łączność mistrza z uczniem. przekaz nauk z mistrza na ucznia, transfer mocy duchowej dokonywany przez mistrza na ucznia. W sufizmie termin oznacza także “duchowy łańcuch” sukcesorów danej doktryny lub drogi (tariki). Zgodnie z doktrynami sufickimi Silsila wszystkich bractw i dróg rozpoczyna się od Proroka Muhammada, wędruje do Hazrata Ali, a czasem do Abu Bakra. W szyizmie termin idiomatyczny oznaczający wywodzenie się (pochodzenie rodowe) od duchowego mistrza.

Przykładowe często spotykane frazy Dhikrów

Allah (czytaj allaaa’) – recytacja i kontemplacja słowa ‘Bóg”, pojednanie z Bogiem. 
Ya Allah (czytaj Yaa Allaah!) – wezwanie ‘Ach Boże!’… 
Tasbih Dhikr: fraza Subhan’Allah’ – سبحان الله Poddanie Bogu, Dhikr poddania Bogu. 
Tahmid Dhikr: fraza Alhamdulillah (al-hamdu li’llah) – الحمد لله Chwała i cześć Bogu, dhikr uwielbienia Boga. 
Takbir Dhikr: fraza Allahu Akbar – الله أَكْبَر Wielkość Boga, dhikr odsłaniający Ogrom Boskiej Istoty. 
tasbih i Tahmid razem to: Subhanna ‘llahi bi-hamdi-hi – Poddanie Bogu Uwielbianemu, Świętość Bogu z Modlitwami. 
Astaghfiru ‘llah – proszę Boga o wybaczenie. 
La ilaha illa ‘llah – لا إله إلا الله esencjonalny dhikr o znaczeniu: “Nie ma bóstwa oprócz Boga”. 
La hawla wa la quwwata illa billah – لا حول ولاقوة إلا بالله dhikr o znaczeniu: “Nie ma większej mocy ponad Boga”. 
Bismillah-ir Rahman-ir Rahim – W imię Boga, Miłosiernego i Łaskawego.

Siedząc klęcznie lub skrzyżnie (po turecku), praktykujący wykonują powtórzenie imienia ‘Allah‘ (Bóg, Boże!) lub ‘Ya Allah‘ (Ach Boże!), najpierw wydobywając głos jakby z prawego kolana do gardła, a potem z lewego kolana, raz z prawej strony, a raz z lewej i tak naprzemiennie. Recytację rozpoczyna się cichutko, szeptem, a potem coraz głośniej, aż do krzyku włącznie. Jest to praktyka przywoływania Obecności Bożej. Czasem jest trzecie powtórzenie ze środka, np. Allah (prawe kolano), Allah (lewe kolano), Ya Allah (środek).Fatiha – cała modlitwa otwierająca, pierwsza sura Koranu jest także podstawową praktyką dhikru, o czym powinni pamiętać praktykanci na zachodzie. Zikrullah (Dhikrullah) to Zikr Allah czyli powtarzanie imienia Boga: “Alla’h, Alla’h”…

Azkar czyli Zikry (liczba mnoga od zikr) to recytacje wspominania Boga. Kolejne przykłady zikr-o azkar oraz vaza’if (łosify), litanie wazaif (vaza’if) które są bardzo proste a jednocześnie bardzo korzystne dla praktykujących sufizm. Frazy powtarza się przynajmniej jeden cykl po 100 razy.
1. Po modlitwie porannej fajr namaz/ salat recytuj frazę: Ya Azeezu Ya Allahu (يَا عَزِيْزُ يَا اَللهُ). 
2. Po modlitwie południowej zohr namaz/ salat recytuj frazę: Ya Kareemu Ya Allahu (يَا كَرِيْمُ يَا اَللهُ). 
3. Po modlitwie popołudniowej asr namaz/ salat recytuj frazę: Ya Jabbaru Ya Allahu (يَا جَبَّارُ يَا اَللهُ). 
4. Po modlitwie o zmierzchu maghrib namaz/ salat recytuj frazę: Ya Sattaru Ya Allahu (يَا سَتَّارُ يَا اَللهُ). 
5. Po modlitwie wieczornej isha namaz/ salat recytuj frazę: Ya Ghaffaru Ya Allahu (يَا غَفَّارَ يَا اَللهُ). 
Podwojne ‘ee’ czytamy jako dlugie ‘i’, ostatnie ‘u’ czytamy bardzo krótko. W ‘Allahu’, drugie ‘a’ czytamy jako długie ‘aaa’, ‘Allaaahu’. Słowo ‘Ya’ czytamy z długim ‘a’ czyli ‘Yaaa!’ Frazę Ya Jabbaru czytamy Yaaa! Dżabbaaru!

Przykładowy Dhikr Khafi (Shughl) wypełnia się zamykając oczy i usta, a wypowiadając słowa językiem głębi serca, w kontemplatywny sposób.

- Allahu Sami’un, “Bóg Słyszy”; (odczuwamy frazę od pępka do głowy) 
- Allahu Basirun, “Bóg Widzi”; (odczuwamy frazę od piersi do głowy) 
- Allahu ‘Alimun, “Bóg Mądrością”, “Bóg Znawcą”; (odczuwamy frazę od głowy do niebios).

- Allah, kontemplujemy raz nad prawym raz nad lewym kolanem w siedzącej pozycji.

- Na wydechu powtarzamy myślowo w sercu ‘La Illaha‘, a na wdechu ‘Illa ‘Llahu‘.

Kontemplacje obejmują setki, a nawet tysiące powtórzeń mentalnego Khafi Dhikru dziennie, wedle zaleceń Szeikha (Szajcha), Murszida lub Pira. Dhikr najczęściej praktykowany jest przez sufickie społeczności lokalne w czwartki, często od zmierzchu do późnej nocy, a sesje Sama (Sema) trwają od 3 do 5 godzin, a nawet dłużej.

Warto pamiętać, że współczesne sunnickie sekty wahhabitów i salafitów zwykle nie tolerują ani dhikrów ani prywatnych sufickich praktyk wiodących do głębszego rozwoju duchowego i pojednania z Allah Bogiem, z wyjątkiem głośnego pokrzykiwania frazy ‘Allahu Akbar’. Normalny islam akceptuje owo ‘pamiętanie Boga’ jako rodzaj prywatnej modlitwy i kontemplacji. Każdy zakon, szkoła czy bractwo sufickie ma jakąś istotną formę grupowego praktykowania dhikru (zikru) z pomocą recytacji, śpiewania, tańczenia, muzyki, kostiumów, kadzideł, artystycznej inscenizacji, koncentracji (muraqaba), duchowej ekstazy. Wśród sufich i uczniów sufickich, dhikr jest najczęściej spotykaną formą modlitwy oraz milczącej kontemplacji. Tasbih Dhikr zalecał do powtarzania setkami sam Prorok Muhammad.

Ostatecznie Zikr/Dhikr stwarza w sufich nawyk wspominania Boga i Jego głębokiej kontemplacji. Nawyk jest językiem fizycznego ciała, które jest podobne do dziecka odczuwającego komfort w powtarzaniu. Zikr pozwala sufim ustalić w ich ciałach nawyk, który karmi ich serca na głębokim poziomie doznań duchowych, które nie są dostępne zwykłym wiernym jakiejkolwiek religii. Przed Zikrem jagnięca skóra Szaikha jest kładziona na podłogę wraz ze specjalnymi modlitwami. Skóra reprezentuje poddanie; podobny charakter ma jagnię. Na początku odczytuje się i recytuje Surę Al Fatihah (otwierającą surę Świętego Koranu) przekazaną przez Proroka Muhammada (pokój z Nim), a potem wszyscy uczestnicy modlą się za Imam Hasana, Imam Hussayna i Hazreti Fatimaha (Niech Bóg będzie z nich zadowolony). Po tym odmawia się (obowiązkową) modlitwę fardz, zwykle Isha – wieczorną modlitwę. Jako zapowiedź, że Zikr/Dhikr się zaczyna, śpiewa się przykładowo Selatul Kemaliya, rodzaj salawat, który jest prośbą sufich do Boga, aby zesłał Swój pokój i błogosławieństwa na Świętego Proroka Muhammada i jego rodzinę…

Dhikr – Praktyka duchowa 

Zaczynamy prosząc Pir’a (duchowego nauczyciela, przewodnika i mistrza) o pozwolenie wykonywania Zikru (Dhikru). Bismillah ir-Rahman ir-Rahim(W imię Boga, Najmiłosierniejszego, Współczującego). Praktykujący kołyszą się w przód i w tył podczas powtarzania Bismillah ir-Rahman ir-Rahim. Istnieją pewne ruchy, które towarzyszą słowom wypowiadanym podczas Zikru. Są one częściowo oparte na ruchach, które można odnaleźć w przyrodzie, naturze. Sposób w jaki sufi się poruszają jest również oparty na ruchach wykonywanych przez innych proroków starożytności w ich duchowej praktyce. Na przykład, mistycy żydowscy mają sposób poruszania się w przód i w tył podczas swoich praktyk duchowych, podobnie jak sufi podczas Zikru. Ruchy sufich łączą ruchy ze wszystkich religii, które są w rzeczy samej jedną religią.

Estaughfirullah, tubtu ila ‘llah, wa na `aytu qalbi an ma siwa ‘llah. (Boże przebacz mi, proszę oczyść moje serce ze wszystkiego oprócz Ciebie.)

Na początku byliśmy z Bogiem. Potem zstąpiliśmy do tego materialnego świata z obietnicą daną Bogu, że będziemy Go pamiętać, ale w tym świecie zapomnieliśmy naszego Stwórcę. Kiedy uświadomimy to sobie, prosimy Boga o przebaczenie tak, że On pokaże nam jak powrócić do Niego. Zikr reprezentuje powrotne wstąpienie ludzkości do Boga.

Allah humma salli ala Sayadinna Muhammadin wa ala alihi was-sahbihi wa sallim. (Niech Bóg przesyła błogosławieństwa i pokój Prorokowi Muhammadowi, pokój Jego rodzinie i Towarzyszom.)

Bóg wyznaczył Muhammada jako przewodnika, pokój z Nim. Bóg powiedział, że powinniśmy posyłać pokój i błogosławieństwa Prorokowi Muhammadowi i jego rodzinie. Wtedy Czcigodny Prorok Muhammad (PzN) pokaże nam czego nauczył Go Bóg.

La Illaha Illa Allah – Istota Dhikru

Po wstępnym otwarciu ceremonii prosi się ponownie o pozwolenie praktyki Dhikaru, tym razem jest to: La ilaha illa ‘llah – Nie ma bóstwa poza Bogiem Jedynym. Kiedy powtarza się La ilaha illa ‘llah jeden ruch jest kołysaniem z jednej strony na drugą, obracając głową do prawej i do lewej. To pochodzi od Yunusa Emre, poety sufickiego oraz z innych źródeł. Wymawia się “La ilaha…” podczas obracania głowy w prawo, co symbolizuje nafs – ego, ludzkie ciało i materialny świat. Mówi się, że to nie jest Boskie. Mówiąc “…illa ‘llah” podczas obracania głowy do lewej, w kierunku własnego serca, które jest tam, gdzie Boska Esencja żyje w sufich. Powierzchowność nie jest Boska, Esencja jest Boska. Innym sposobem poruszania uczniów podczas “La ilaha illa ‘llah” jest pochylanie się w przód na prawo, powrót na środek, potem skłon w lewo i powrót na środek. Ta praktyka symbolizuje między innymi łany pszenicy poddające się wiatrowi. Zawsze powraca się do centrum, podobnie jak mówi się, że wszystko kończy się w nas. Bóg oczywiście jest wszędzie, ale nie potrzebujemy patrzeć na zewnątrz by Go odnaleźć. Możemy odnaleźć Go w nas samych, w swoich sercach.

Allah, Allah

Jeden ruch jest taki, że głowa porusza się z prawej do lewej, z szybkim oddechem pomiędzy każdym Allah. To może przypominać piłowanie. Jest to oparte na historii Proroka Zachariasza, który będąc ściganym błagał drzewo o schronienie. Drzewo otworzyło się i on w nie wszedł, ale został szybko odkryty przez swoich prześladowców. Kiedy zaczęli oni piłować środek drzewa, Zachariasz zrozumiał swój błąd, że powinien wzywać Boga o wybawienie a nie drzewo. Więc gdy piłowanie zbliżało się coraz bliżej, wciąż powtarzał on “Allah, Allah, Allah.”. Powtarzanie Allah podczas Zikru przypomina nam, że powinniśmy poszukiwać schronienia wyłącznie w Bogu.

Allah Hu, Hu Allah

Poruszamy tułów okrężnym ruchem. To symbolizuje ruchy aniołów w kręgu wokół Boskiego Tronu – Arsh. Wszystko opisane powyżej jest wykonywane na siedząco. Potem wstajemy. Tak jest, ponieważ Bóg mówi w Qur’an-i-Kerim “Pamiętaj o Mnie stale siedząc, stojąc, pochylając się i patrz w przestrzeń, kontempluj i powtarzaj “O Boże, Ty nie stworzyłeś wszystkiego bez celu, chroń mnie od męki w ogniu”.

Allah, Allah Haqq (Haqq znaczy – Prawda/Rzeczywistość)

Pochylamy się i kierujemy tors do prawej i z powrotem do środka, potem do lewej i do środka. Ten ruch jest podobny do poprzedniego, który nawiązywał do poruszania się łanów pszenicy.

Ya Hayy (Żyjący)

W tym momencie łączy się ręce tworząc krąg. Ten gest służy wzmocnieniu jedności w Bogu. Faktycznie, tradycyjnie podczas części siedzącej praktyki łączy się także ręce. Nie wykonywaliśmy tego jeszcze, ponieważ Amerykanie lubią posiadać własną przestrzeń i jest to dla nich wygodniejsze. Ale kiedy wszyscy połączą dłonie, oddzielnie kobiety i mężczyźni, stwarza to autentyczną atmosferę braterstwa. Dzięki grupie podnosi się indywidualna energia każdego. Jeśli komuś z grupy płynie miłość z serca, każdy odnosi korzyść z tej miłości. Wspólna praktyka jest mocniejsza.

Allah Hayy, Ya Qayyum (Bóg wszech-żyjący, Samo-Istniejący)

Obraca się całe ciało utrzymując pewny kontakt stopami z ziemią. Z Allah Hayy… obracamy się w prawo, a ze słowami …Ya Qayyum w lewo. Bóg jest w każdym kierunku. W każdym z tych ruchów trzeba próbować rozwijać język ciała. To, co chce się robić, to wykonywać Zikr całym ciałem, sercem, duszą i umysłem. Za każdym razem, kiedy wykonuje się Zikr powinno się go robić całą swoją istotą.

Ya Wadud, Ya Salaam (Boska Miłość, Boski Pokój)

Należy poruszać się tak samo jak powyżej. Tym razem posyła się Boską Miłość i Pokój do wszechświata. W tym świecie miłość i pokój nie występują zwykle razem. Jedyną chwilą, kiedy miłość i pokój są razem jest moment gdy zanika ego – nafs. Kiedy jest miłość pojawia się zapał, frustracja, rozczarowanie, oczekiwanie. Tylko w Boskiej Miłości pokój i miłość są razem. To jest to, co próbuje się przyciągnąć za Boskim przyzwoleniem do świata.

Hu – (Ty – odnosi się do Boga, w języku arabskim trzecia pojedyncza osoba, rodzaj nijaki)

Po tak aktywnym Zikrze ludzie odczuwają zmęczenie i ze słowami Hu relaksują się. Hu jest podsumowaniem wszystkiego. Potem śpiewa się również pieśń, która przesyła pokój i błogosławieństwa do wszystkich członków silsilli – duchowej linii przekazu – Mistrzom i Nauczycielom – Pirowi. Wtedy Szejk wchodzi do środka kręgu, wiruje i mówi do Proroka (PzN). Posyła się pokój jemu i całemu kosmosowi. Śpiewa się jego salawat we wszystkich kierunkach. Tym generalnie kończy się Zikr.

Na zakończenie, po Zikrze wykonuje się dua (osobiste modlitwy). Robiąc to podąża się za przykładem Proroka Muhammada, (PzN). Bóg zapytał go czego pragnie. On poprosił Boga o wybaczenie swoim ludziom. Wtedy Bóg zapytał czego pragnie dla siebie. Poprosił on Boga, żeby nie odwoływał go z jego służby. Bóg chce naszych modlitw – DUA, ponieważ chce nam coś dać. Wykonując osobistą modlitwę – DUA wzmacniamy swoją wiarę w Boga naszego jedynego Władcę. W ten sposób powracamy do bycia Jego poddanym. Bóg mówi “Irji”, co znaczy “Powrót”. Podczas Zikru odbywamy podróż do Boga, a potem On pragnie naszego powrotu do świata. To jest pragnienie Boga, abyśmy będąc w tym ciele służyli Mu na tym świecie. Sufi i murid śpiewają, wirują i modlą się pod przewodnictwem Szaikha (Szejcha).

Niektórzy derwisze wirują podczas Zikru. Wirowanie nie zaczęło się od Mewlewich. Szams był uczniem Abdul Qadir al Jilani. Nosił on Qadiri koloru zielonego i wirował. Od początku derwisze wirowali. Poddanie jest również częścią Zikru. Bóg powiedział “Legnij na ziemi w poddaniu”, więc praktykuje się poddanie, aby okazać szacunek w różnych momentach ceremonii. Podczas Zikru recytuje się surę Al Fatihah kilka/naście razy. Fatiha znaczy Otwarcie. Tą surą otwiera się i zamyka Zikr oraz recytujemy ją podczas przejść. Przed zamknięciem recytuje się także trzy ostatnie sury Koranu – Qur’an. Są one streszczeniem całego Koranu i recytowanie ich jest tradycją podczas wszystkich religijnych ceremonii. Te sury są praktykami ochronnymi dla uczestników spotkania, przed złym szatanem i złymi dżinami (demonami). Zadaniem szatana jest odciągnięcie nas od ścieżki lub zatrzymanie w rozwijaniu się. Mógłby on czekać na murid za drzwiami i kusić ich wątpliwościami, zamieszaniem lub walką. Podczas Zikru również śpiewa się pewne pieśni, które służą zapewnieniu motywacji. Te pieśni mówią o duchowej filozofii, mądrości Sufizmu. Na przykład, jedna z nich mówi “Nie możesz osiągnąć Najwyższej Kwatery z pychą. Musisz zostawić to co masz i czego nie masz. Wtedy idź.”

Prawidłowa nauka Dhikru wymaga wielu lat nauki pod okiem dobrego Nauczyciela lub Przewodnika Duchowego zwanego przez sufich Szaich, Murszid lub Pir. Warto pamiętać, że praktyki Dhikru kultywowane przez sufich, derwiszów i fakirów były podsłuchiwane przez uczestników wojen krzyżowych oraz bitew z muzułmanami i brane potem za zaklęcia magiczne, które często zniekształcone w wymowie funkcjonują w zachodniej upadłej magii oraz mrocznej wersji okultyzmu, tyle, że są zwykle całkowicie nieefektywne, gdyż podczas zniekształcenia wymowy zanika ich sens i wibracja, a to powoduje, że mogą być szkodliwe. Ludzie przekręcający wymowę Świętych Fraz, Dhikrów, często są osobami przeklętymi przez Boga albo wcielonymi szatanami i dlatego wszystko co boskie i duchowe przekręcają do mrocznej własnej wersji, do postaci bezsensu i chaosu. Dlatego fraz dhikru uczymy się jako modlitw do Boga, a nie jako przekręconych zaklęć zachodniej magii, która także modlitwy hebrajskie i perskie przekręca czyniąc wiele aspektów duchowej praktyki bezużytecznymi i szkodliwymi. Modlitw i kontemplacji sufickich lepiej uczyć się od prawdziwych mistrzów niż z pokręconych źródeł zachodnich satanistów grasujących pod szyldem owej wypaczonej magii i spaczonego okultyzmu. 

Suficki rytuał pamiętania Boga, dhikr (zikr) nie miał jednolitej postaci. Jak opisano to w rozmaitych podręcznikach zakonów i bractw sufickich, był on jednocześnie złożony i zróżnicowany. Rekolekcje z dhikrem mogły być indywidualne, bądź przeprowadzone w zgromadzeniu, wygłaszane, albo polegające na zachowaniu milczenia i koncentracji (muraqaba). Przedmiotem zainteresowania Hazrata Rumi były nie tyle ryty i ceremonie, co ich wewnętrzne znaczenie, jednak pozostała piękna Sama znana jako taniec wirujących derwiszów. Wspominanie Boga, pociągające za sobą powtarzanie Bożego imienia lub jakiejś uznanej formuły i pełna koncentracja na jej znaczeniu, wszystko to mogło stanowić sedno dhikr. Generalnie odprawiano dhikry przy pomocy różańca (tasbih) i z zamkniętymi oczami.

W sufizmie dhikr wiązał się z wycofaniem z mroków la, negacją świata fenomenów i powrotem do dnia alast, czasu, gdy nie byliśmy jeszcze odłączeni od Boga. Prawdziwym dhikrem była ekspansja świadomości w dhikrze (fana fi’l-dhikr) poprzez zanurzenie czy zatopienie się w Bogu. Według znanego sufiego Shibli, w końcu „zapomina się o dhikr będąc wchłoniętym przez Boską Jednię”. Jak powiada Hazrat Rumi, pamięć o Bogu wzmacnia ducha, służąc mu za skrzydła i lotki w locie ku niebiosom. Nawet jeśli duch nie osiągnie niebios, w każdej chwili osiąga wznioślejsze wyżyny. Możemy nie sięgnąć samej Istoty Boga (Dhat, Zat), jednak pamięć o Nim, niezależnie od tego, czy wyrażana głośnym językiem (dhikr-i-jali), czy w sercu (dhikr-i-khafi), zostawi w nas swój ślad. Jak każda inna praca, rozpamiętywanie Boga nie jest rezultatem ludzkiej inicjatywy. Jak powiada w Koranie Bóg, „To my zesłaliśmy Pamięć i czuwamy nad nią” (Koran XV.9). Podczas gdy słowo Pamięć (Dhikr) odnosić się może do Koranu, może ono oznaczać również: „Umieściliśmy w waszej substancji poszukiwanie i tęsknotę” (Discourses, s.125). Pamięć zatem dana jest człowiekowi przez Boga. Pojawia się na wszystkich stopniach Wewnętrznej Ścieżki.

Nie ma bezwzględnie określonego czasu na recytację imion Boga, na praktykę Dhikrów. Pomimo tego, że jest 5 modlitw zalecanych w ciągu dnia, jako główny akt kultu, które wykonywane są w określonym czasie i które jednocześnie nie mogą być wykonywane w innym czasie(na przykład podczas wschodu i zachodu słońca, oraz wtedy kiedy słońce jest w zenicie w południe) wierny ilekroć tego pragnie może wspominać i recytować imiona Boga: Rozpamiętują i wspominają Boga (słownie i sercem) stojąc i siedząc, a także leżąc na boku (3:190) Nie ma konkretnego czasu na recytację imion Boga. Trudno jest znaleźć w Koranie, sunnie oraz innych księgach nauczycieli praktykę bardziej polecaną od recytacji imion Boga. Spośród codziennych modlitw na drodze świętego zmagania się recytacja jest jakby duszą i krwią uwielbienia. Głębia recytacji jest porównywalna do głębokiego odczuwania Boga. Sufi nazywają to “spokojem serca” lub “świadczeniem”, “dawaniem świadectwa”. Recytacja niezależnie od jej formy jest najbezpieczniejszą drogą prowadzącą do Boga. Bez niej trudno jest dotrzeć do Boga. Kiedy wędrowiec pamięta o Nim w swoim sumieniu, a także zachowuje tę pamięć poprzez słowa, język, oraz inne czynności, niewyczerpane źródło (duchowego) wsparcia zostaje uwolnione. Recytacja jest istotą wszystkich aktów uwielbienia, a źródłem tej istoty jest sam Bóg, który swoich wybranych inspiruje i powołuje do mistycznych praktyk sufickich.

Recytacja jest także studiowaniem tworzenia i przestrzegania pewnych dyscyplin duchowych poprzez, które osoba kontemplująca stara się przeniknąć tajemnicę, ukrytą za zasłoną widzialnego istnienia. Ponadto osoba recytująca wielokrotnie obserwuje niebiańskie objawione piękno, które jest rezultatem przenikania zjawisk, a także myśli, że to co istnieje we wszechświecie dostaje impulsy od wysokiego empireum w świecie, manifestując w ten sposób znaczenie niewidzialnego świata, funkcjonującego jako okno Prawdy nad Prawdami. Werbalna recytacja jest bardzo szerokim pojęciem, począwszy od wspominania Wszechmocnego Boga wraz z jego wszystkimi pięknymi imionami, oraz Jego świętymi atrybutami, poprzez modlitwę, egzaltacje, wychwalanie go, zaznaczając swoją nędzę w modlitwie i w suplikacjach. Recytacja, a także podążanie za Jego księgą (Koranem)jest także głoszeniem Jego znaków w przyrodzie i głoszeniem tego, iż ma on wpływ na każde zdarzenie. Recytacja imion Boga czasami powoduje, iż recytator wchodzi w ekstazę i błogostan, stan w którym zatraca samego siebie w Bogu. Ci którzy doświadczają tego stanu lub ekstatycznej kontemplacji wypowiadają takie oto frazy: Nie ma innej istoty, która by Go chroniła, nie ma żadnej widzialnej rzeczy ochraniającej Go, nie ma innego bóstwa prócz Boga. Są także osoby, które zatrzymują w głowie wszystkie Boże Imiona w zależności od zawartości ich świadomości, wymawiają tylko imię Boga kontynuując ciągłą deklaracją Jego jedności. Te sekundy spędzone w atmosferze bliskości z Bogiem, sekundy światła oraz blasku, w porównaniu do lat spędzonych bez światła dają znacznie więcej radości oraz są bardziej nawet satysfakcjonujące niż życie wieczne. To jest to, co odnosi się do powiedzenia przypisywanego prorokowi (Niech pokój i błogosławieństwo Allaha będą z nim): “Spędzam z moim Bogiem czas, w którym żaden z aniołów bądź też zesłanych przez niego proroków nie może konkurować ze mną”.

Ktoś kto regularnie i intensywnie wspomina Allah Boga lub recytuje jego imiona jest wzięty pod jego ochronę oraz jest wspierany przez niego, tak jakby podpisał z Nim umowę. Werset: „Przeto stale mnie wspominajcie (gdy jest czas posługi wobec Mnie), abym Ja was wspominał (gdy nadejdzie czas sądu i odpłaty)” (2:152) wyraża ten stopień recytacji, w którym czyjaś wrodzona nędza staje się źródłem bogactwa, a bezradność źródłem siły. Ten werset oznacza również, że czyjaś regularna pamięć oraz oddawanie czci Bożej woli spowoduje obdarzenie go łaskami i dobrodziejstwami. Nawoływanie do Boga oraz wzywanie jego imienia zawsze przyniesie łaskę i dobrodziejstwa. Kto pamięta o Nim w swoich codziennych sprawach i troskach tego przeszkody jakie pojawiają się w jego życiu zostaną usunięte, zarówno w tym jak i w przyszłym życiu. Jego opieka zawsze będzie odczuwalna, zaprzyjaźni się On z porzuconym i samotnym oraz z tym, któremu potrzeba przyjaźni. Jeśli ktoś pamięta i wspomina Boga w czasach spokojnych i pełnych komfortu, to jego miłosierdzie wzrośnie w czasach, kiedy człowiek będzie miał kłopoty i będzie odczuwać ból. Ci którzy głoszą jego Imię Allah będą uchronieni przed upokorzeniem na tym jak i w późniejszym świecie. Takie szczere wysiłki zostaną nagrodzone specjalnymi łaskami i stopniami, których nawet nie można sobie wyobrazić. Pragnienie wspominania Boga oraz recytowania Jego imion zostaną nagrodzone Boską pomocą, dlatego też tego rodzaju działania powinny być kontynuowane oraz Jego kierownictwo zwiększone. Kontynuacja drugiej części znajduje się w powyższym wersecie (2:152): „i okażcie Mi wdzięczność, nie bądźcie wobec Mnie niewdzięczni” sugeruje spiralę, poprzez którą wierzący przechodzi, od recytacji do dziękczynienia, a od dziękczynienia do recytacji.

(Z wykładów i praktyk prowadzonych przez Pir-ul-Mulkh Ofiel Chishty w Polsce)